Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W trzecim okresie raportowania tj. od 11 kwietnia do 10 czerwca 2020 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -47 mm. W analizowanym okresie sześciodekadowym wartość KBW uległa zwiększeniu o 28 mm w stosunku do poprzedniego okresu (1 IV-31 V) oraz o 53 mm w stosunku do pierwszego okresu raportowania (21 III- 20 V).

Największy deficyt wody w okresie od 11 kwietnia do 10 czerwca br. wynoszący od -160 do 179 mm notowano na obszarze Pobrzeża Szczecińskiego (Uznam, Wolin, Wybrzeże Trzebiatowskie, Równina Goleniowska), na Pojezierzu Poznańskim oraz na Wzniesieniach Zielonogórskich. Na tych terenach nastąpiło obniżenie KBW w stosunku do poprzedniego okresu od -10 do -20 mm. Duże niedobory wody od -120 do -160 mm wystąpiły w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego oraz Wielkopolskiego. Na dużym obszarze kraju niedobór wody wynosił od -70 do -119 mm.

Najwyższe wartości KBW (najmniejsze niedobory wody) notowano na obszarach Pogórza Karpackiego, Beskidów Zachodnich, Niziny Podlaskiej orazw południowej części Pojezierza Mazurskiego. Na tych trenach KBW wynosił od -50 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w obecnym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.

Susza notowana jest w uprawach:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych,
• Rzepaku i rzepiku
• Drzew owocowych.

Susza rolnicza występuje na terenie województw:

• Lubuskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Wielkopolskiego,
• Kujawsko-pomorskiego,
• Łódzkiego,
• Dolnośląskiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Lubelskiego,
• Pomorskiego,
• Podlaskiego,
• Opolskiego.

W trzecim okresie raportowania od 11 kwietnia do 10 czerwca 2020 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach odnotowano w 419 gminach Polski (16,92% gmin kraju) tj. o 177 gmin i 7,14 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania.

Susza wystąpiła w 11 województwach na powierzchni 5,30% gruntów ornych tj. o 3,24 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie raportowania.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach dla zbóż jarych przedstawia tab. 1.

Tab. 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach zbóż ozimych. Wystąpiła w 315 gminach Polski (12,72% gmin kraju) tj. o 160 gmin i 2,14 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania.

Susza wystąpiła w 10 województwach na powierzchni 3,16% gruntów ornych tj. o 2,14 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach dla zbóż ozimych przedstawia tab. 2.

Tab. 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Susza rolnicza wystąpiła w uprawach truskawek. Odnotowano ją w 237 gminach Polski (9,57% gmin kraju) tj. o 156 gmin i 6,3 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania.

Susza wystąpiła w 6 województwach na powierzchni 2,19% gruntów ornych tj. o 2,17 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach truskawek przedstawia tab. 3.

Tab. 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę rolniczą notowano w uprawach krzewów owocowych. Odnotowano ją w 195 gminach Polski (7,87% gmin kraju) tj. o 9 gmin i 0,37 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania.

Susza wystąpiła w 6 województwach na powierzchni 1,31% gruntów ornych tj. o 0,02 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie raportowania.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach krzewów owocowych przedstawia tab. 4.

Tab. 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą notowano w uprawach rzepaku i rzepiku. Odnotowano ją w tych uprawach w 8 gminach Polski (0,32% gmin kraju) na 0,01% gruntów ornych Polski. Szczegółowe dane dotyczące suszy w tych uprawach przedstawia tab. 5.

Tab. 5. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę rolniczą notowano w uprawach drzew owocowych. Odnotowano ją w tych uprawach w 2 gminach Polski (0,08% gmin kraju). Szczegółowe dane dotyczące suszy w tych uprawach przedstawia tab. 6.

Tab. 6. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Kwiecień w tym roku był ciepły, temperatura wahała się od 6 do ponad 10°C. Najcieplej było w południowo-zachodniej części kraju (od 9 do ponad 10°C, cieplej było od normy od 1 do ponad 1,5°C). Im dalej w kierunku północno-wschodnim, tym było zimniej od 6 do 8°C. Na bardzo dużej powierzchni kraju temperatura powietrza tego miesiąca była wyższa od normy wieloletniej od 0,5 do 1°C. Należy natomiast zwrócić uwagę na bardzo duże usłonecznienie tego miesiąca wynoszące w południowych rejonach kraju ponad 300 godz. tj, większe od normy o 100%, a w północno-wschodnich obszarach kraju notowano ponad 270 godz. ze Słońcem tj, więcej od normy o 70%. Takie warunki termiczno-solarne sprawiły, że w kwietniu wystąpiła wyjątkowo wysoka ewapotranspiracja.

W pierwszej dekadzie maja na dużym obszarze kraju notowano temperaturę od 11 do 13°C. Zimniej było na północy i południu Polski od 9 do 11°C, a miejscami na Pogórzu Karpackim notowano temperaturę wynoszącą tylko 8-9°C. W drugiej dekadzie tego miesiąca nadal było bardzo chłodno, na przeważającym obszarze Polski temperatura wynosiła od 9 do 10,5°C. Najchłodniej było w północnych obszarach kraju gdzie notowano od 8 do 9°C, a najcieplej było w południowo-zachodnich terenach Polski oraz w Kotlinie Sandomierskiej z temperaturą od 11°C do ponad 11,5°C. W trzeciej dekadzie maja również notowano bardzo niskie wartości temperatury powietrza na terenie całego kraju wynoszące od 11 do ponad 13°C, a na Przedgórzu Sudeckim oraz na Pogórzu Karpackim odnotowano tylko 8-11°C.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było od 14 do 16°C w szerokim pasie Polski środkowej. W południowych a zwłaszcza w północnych rejonach kraju było chłodniej od 12 do 14°C.

W kwietniu opady były bardzo małe. Szczególnie niskie, poniżej 10 mm wystąpiły w północnej części kraju, stanowiły one na tych terenach od poniżej 10 do 20% normy wieloletniej. Im dalej w kierunku południowym tym opady były nieco większe, wynoszące od 10 do ponad 30 mm i na tych obszarach stanowiły od 20 do ponad 40% normy.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. W pierwszej dekadzie stwierdzono największe opady we wschodnich terenach kraju od 20 do 50 mm z wyjątkiem Podlasia, gdzie notowano opady od 10 do 20 mm. Podobnej wielkości opady notowano na przeważającym obszarze kraju. Natomiast najniższe opady od 5 do 10 mm występowały w północno-zachodniej części Polski. W drugiej dekadzie tego miesiąca nadal na tym terenie notowano bardzo małe opady od 5 do 15 mm. Tej wielkości opady wystąpiły też na obszarze województw: lubelskiego, świętokrzyskiego, śląskiego i opolskiego. Stosunkowo duże opady od 15 do 35 mm notowano w szerokim pasie od Sudetów poprzez Nizinę: Śląską, Wielkopolską, Mazowiecką aż po Pojezierze Mazurskie. W tym okresie zdecydowanie największe opady notowano w północno-wschodniej części kraju wynoszące od 35 do ponad 50 mm. Bardzo duże zróżnicowanie Polski odnotowano w trzeciej dekadzie tego miesiąca od bardzo małych w północnej części kraju wynoszących od poniżej 5 do 20 mm, po bardzo wysokie ponad 50 mm w południowo-wschodnich obszarach. Najwyższe wartości opadu nawet ponad 100 mm odnotowano na terenie Kotlin Ostrawskiej i Oświęcimskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego oraz w Beskidach Zachodnich.

W pierwszej dekadzie czerwca opady na dużej powierzchni Polsce były wysokie lub bardzo wysokie wynoszące od 15 do 100 mm. Jedynie w części północno-zachodniej oraz na Wyżynie Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej oraz Małopolskiej opady były niższe od poniżej 5 do 15 mm.

Stwierdzamy, że niedobory wody dla roślin uprawnych w okresie od 11 kwietnia do 10 czerwca są mniejsze od 10 do 25 mm niż w poprzednim okresie sześciodekadowym (1 IV-31 V) i o 50 mm niższe w stosunku do okresu 21 marzec-20 maj. Zasięg suszy zmniejszył się we wszystkich uprawach: zbóż jarych i ozimych, truskawek, krzewów owocowych oraz drzew owocowych w stosunku do poprzednio monitorowanych okresów. Zmniejszeniu uległa liczba gmin oraz procent potencjalnej powierzchni gruntów ornych z suszą rolniczą.

Brak dostatecznej ilości opadów nadal występuje na obszarze Polski północno-zachodniej, powoduje że na tych terenach notowane są duże niedobory wody w glebie. Występujący duży deficyt wody powoduje, że susza w dalszym ciągu notowana jest w wielu gminach i na stosunkowo dużej powierzchni gruntów woj. lubuskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego.

Natomiast dużej poprawie uległy warunki wilgotnościowe w województwach: łódzkim, lubelskim, świętokrzyskim, śląskim, małopolskim, opolskim, dolnośląskim oraz podlaskim, gdzie deficyt wody uległ zmniejszeniu.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Elżbieta Wróblewska