Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W piątym okresie raportowania tj. od 1 maja do 30 czerwca 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -137 mm.W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 29 mmw stosunku do poprzedniego okresu (21 IV-20 VI).

Deficyt wody dla roślin uprawnych zwiększył się powodując, że niedobór wody występował w całym kraju.

Największy deficyt wody notowano na terenie Kotliny Sandomierskiej od –210 do–229 mm. Bardzo duży niedobór wody notowano również na Polesiu Lubelskim, Wyżynie Lubelskiej oraz na Nizinie Śląskiej od -190 do -219 mm. Tylko nieco mniejszy deficyt wody notowano na Nizinie Wielkopolskiej, w południowej części Niziny Podlaskiej, we wschodniej części Pogórza Karpackiego od – 170 do -189 mm. Duży deficyt wody wystąpił również na Pojezierzu Wielkopolskim i Pomorskim oraz na Pobrzeżu Słowińskim od -160 do -179 mm. Na obszarze Pojezierza Mazurskiego, Przedgórza Sudeckiego, na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskie niedobory wody były już mniejsze od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w piątym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie wszystkich województw kraju.

Susza występowała w dwunastu uprawach:

• Zbóż jarych,
• Rzepaku i rzepiku,
• Krzewów owocowych,
• Zbóż ozimych,
• Roślin strączkowych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Truskawek,
• Tytoniu.
• Warzyw gruntowych,
• Drzew owocowych,
• Chmielu.

W piątym okresie raportowania od 1 maja do 30 czerwca 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1680 gminach (67,82% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 30,85 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 23,47% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 15,99 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Susza rolnicza wystąpiła także w uprawach rzepaku i rzepiku, notowano ją w 1678 gminach (67,74% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 57,49 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 19,71% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 18,41 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Susza rolnicza wystąpiła również w uprawach krzewów owocowych. Notowano jąw 1467 gminach (59,22% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 40,00 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 17,76% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 14,44 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowychw województwach przedstawia tab.3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Wystąpiła w 1279 gminach (51,64% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 29,19 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 13,10% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 9,50 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach roślin strączkowych, wystąpiła w 1022 gminach (41,26% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 35,37 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 9,93% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 9,27 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowychw województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach kukurydzy na ziarno, wystąpiła w 1014 gminach (40,94% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 38,03 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 7,93% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 7,69 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarnow województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach kukurydzy na kiszonkę, wystąpiła w 1014 gminach (40,94% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 38,03 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 7,93% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 7,69 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkęw województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 977 gminach (39,44% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 26,87 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 9,86% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 7,86 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano również w uprawach tytoniu. Notowano ją w 431 gminach (17,40% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 17,00 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 3,22% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 3,22 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach tytoniu w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach tytoniu

Susza rolnicza wystąpiła także w uprawach warzyw gruntowych. Notowano ją w 427 gminach (17,24% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 16,84 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 2,66% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 2,66 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowychw województwach przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Susza rolnicza wystąpiła również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 427 gminach (17,24% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 17,24 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 2,40% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 2,30 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Susza rolnicza wystąpiła w uprawach chmielu. Notowano ją w 5 gminach woj. podkarpackiego (3,12% gmin tego województwa, 0,20% gmin Polski) na obszarze 0,08% gruntów ornych woj. podkarpackiego.

Temperatura tegorocznego maja była zróżnicowana. Najcieplej było w Polsce południowej i południowo-zachodniej, gdzie notowano ponad 15°C, na tym terytorium było cieplej od normy o 0,5-1,5°C. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 14 do 15°C (ale wyższa od normy o ok. 0,5°C). W kierunku północno-wschodnim temperatura powietrza ulegała stałemu obniżeniu, w środkowej części kraju na dużej powierzchni notowano od 12 do 14°C (chłodniej było od normy od 0 do 0,5°C),a w północnych rejonach Polski było najzimniej od 10 do 12°C, chłodniej od normyo 1-2°C.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było na Polesiu Lubelskim i na Pogórzu Karpackim - ponad 18°C, ciepło również było na Nizinach: Mazowieckiej, Wielkopolskiej oraz Śląskiej od 17 do 18°C. Tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano na Pojezierzach Wielkopolskim i Mazurskim (w części południowej) od 16,5 do 17°C. Natomiast w północnej części Pojezierza Mazurskiego oraz w południowej części Pojezierza Pomorskiego temperatura wynosiła od 15,5 do 16,5°C. Najchłodniej było na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (w części północnej) od 13,5 do 14,5°C. W drugiej dekadzie czerwca najcieplej było na Nizinie Śląskiej, ponad 19°C, tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano w Polsce południowej, południowo-zachodniej oraz południowo-wschodniej od 17 do 19°C. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 16 do 17°C. Na Pojezierzach Pomorskim i Mazurskim było najzimniej od 13 do 16°C. Natomiast trzecia dekada tego miesiąca była bardzo ciepła. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej, Wielkopolskiej oraz na Pojezierzu Wielkopolskim od 19 do 22°C. Na pozostałym obszarze kraju również było bardzo ciepło od 18 do 19°C.

W maju w południowej części kraju notowano najwyższe usłonecznienie, od 240 do 320 godz. i w tym rejonie Słońce świeciło od 20 do 80 godz. dłużej w stosunku do normy wieloletniej. W północnej części kraju usłonecznienie było już niższe od 200 do 240 godz. z wyjątkiem wybrzeża, na którym notowano od 220 do 240 słonecznych godzin. W tej części Polski usłonecznienie było w normie, jedynie w północno-wschodniej części kraju mniej było słonecznych godzin (o 20-50 godz.) w stosunku do normy.

W pierwszej dekadzie czerwca najwięcej słonecznych dni notowano na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Nizinie Podlaskiej, gdzie Słońce świeciło od 90 do 100 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 70 do 100 godzin ze słońcem. Drugą dekadę tego miesiąca również charakteryzowało wysokie usłonecznienie zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce, od 110 do 120 godz. W północnej części kraju usłonecznienie było najniższe z ok. 70 słonecznymi godzinami. W trzeciej dekadzie czerwca w dalszym ciągu w południowo-wschodniej części Polski notowano wysokie usłonecznienie, od 120 do 130 słonecznych godzin, natomiast w zachodnich rejonach kraju usłonecznienie było małe od 100 do 110 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 110 do 120 słonecznych godzin.

W maju niskie opady od 10 do 30 mm notowano w Beskidach, na Pogórzu Karpackim, w Kotlinie Sandomierskiej, na Wyżynie Lubelskiej oraz w zachodnich rejonach Pojezierza i Niziny Wielkopolskiej, stanowiąc na tych terenach od 20 do 50% normy wielkoletniej. Natomiast stosunkowo wysokie opady od 50 do 80 mm wystąpiły na Pojezierzach Mazurskim i Pomorskim (90-160% normy). Na przeważającym obszarze Polski notowano opady atmosferyczne o wielkości od 30 do 40 mm, stanowiące 50-70% normy.

We wszystkich dekadach czerwca małe opady notowano we wschodnieji zachodniej części kraju od 10 do 20 mm, wyższe wystąpiły w środkowej Polsce od 25 do 35 mm. Natomiast na terenie Wyżyn: Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej oraz Małopolskiej opady były już większe od 35 do 100 mm (w pierwszej dekadzie) oraz wynoszące ok. 30 mm w drugiej dekadzie tego miesiąca. W pierwszej dekadzie nieco mniejsze opady wystąpiły na obszarze Kujaw, na Pojezierzu Mazurskim oraz w Beskidach Wschodnich od 35 do 70 mm. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca na obszarze Niziny Wielkopolskiej, Pojezierza Pomorskiego. Mazurskiego oraz w trzeciej dekadzie na Nizinie Śląskiej i na Przedgórzu Sudeckim opady były już większe od 30 do 60 mm.

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugieja zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niżw pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień, w czwartym do 3,3 mm/dzień a w piątym już do 3,8 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił wzrost deficytu wody zwłaszcza w południowo: zachodnieji wschodniej Polsce.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 30 czerwca opracowano pięć raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Rzepaku i rzepiku,
• Krzewów owocowych,
• Zbóż ozimych,
• Roślin strączkowych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Truskawek,
• Tytoniu.
• Warzyw gruntowych,
• Drzew owocowych,
• Chmielu.

Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 30.06 br. przedstawia tabela 12.

Tabela 12. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-30.06.2022 r.

Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla województw i dla kraju. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:

• wysokie usłonecznienie (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca),
• dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
• niską wilgotność powietrza (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dek. czerwca),
• wysoką temperaturę powietrza (czerwiec),
• małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca)

sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody dla roślin uprawnych. Straty plonów z powodu niedoboru wody wystąpiły we wszystkich województwach Polski.

Z poważaniem
Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Adrian Matczuk, Mgr Beata Murat, Mgr Agata Ścibior