Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W dziesiątym okresie raportowania tj. od 21 czerwca do 20 sierpnia 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -123 mm. W rozpatrywanym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 11 mm w stosunku do poprzedniego okresu (11 VI - 10 VIII).

Deficyt wody dla roślin uprawnych występował w całym kraju.

Największy deficyt wody notowano na terenie Wału Trzebnickiego i Lubuskiego Przełomu Odry od -160 do -229 mm. Bardzo duże niedobory stwierdzono także na terenie centralnej części Pojezierza Mazurskiego od -160 do -219 mm oraz na Pojezierzach: Wielkopolskiego i w zachodniej części Pomorskiego, na Nizinie Wielkopolskiej, na Pobrzeżu Słowińskim, od -160 mm do -209 mm. Tylko nieco mniejszy deficyt wystąpiłw Kotlinie Sandomierskiej oraz na Równinie Piotrkowskiej od -160 mm do -199 mm. Na dużym obszarze kraju niedobory wody wynosiły od -110 do -159 mm. Natomiast we wschodniej części Pojezierza Pomorskiego oraz w zachodniej i wschodniej Pojezierza Mazurskiego, na Przedgórzu Sudeckim, na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej oraz na Nizinie Podlaskiej niedobory wody były już mniejsze od 0 do -109 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w dziesiątym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju.

Susza rolnicza występowała na terenie wszystkich województw.

Susza występowała we wszystkich monitorowanych uprawach:

• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Krzewów owocowych,
• Roślin strączkowych,
• Ziemniaka,
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu,
• Chmielu,
• Buraka cukrowego,
• Drzew owocowych.

W dziesiątym okresie raportowania od 21 czerwca do 20 sierpnia 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw kukurydzy na kiszonkę. Suszę notowano w 872 gminach (35,20% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 10,26 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania (11.06-10.08.2022 r.).

Suszę notowano na obszarze 10,37% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,57 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

W dziesiątym okresie raportowania bardzo duży zasięg suszy rolniczej występował również wśród upraw kukurydzy na ziarno. Suszę notowano w 813 gminach (32,82% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 11,23 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 9,49% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 3,03 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarnow województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Susza rolnicza wystąpiła również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 639 gminach (25,80% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 8,31 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 9,97% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,79 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach roślin strączkowych, wystąpiła w 542 gminach (21,88% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 8,60 punktu procentowegow stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 6,72% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,55 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowychw województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano także w uprawach ziemniaka. Notowano ją w 397 gminach (16,03% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 2,67 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 4,17% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 1,54 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka

Suszę notowano również w uprawach warzyw gruntowych. Wystąpiła w 299 gminach (12,07% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,89 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 2,71% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,11 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach tytoniu. Notowano ją w 252 gminach (10,17% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,28 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 2,29% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,77 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach tytoniu w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach tytoniu

Susza rolnicza wystąpiła w uprawach chmielu. Notowano ją w 252 gminach (10,17% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 0,37 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 1,83% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,14 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach chmielu w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach chmielu

Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano również w uprawach buraka cukrowego. Notowano ją w 128 gminach (5,17% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 5,17 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 0,73% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 0,21 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego

Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 27 gminach (1,09% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 2,18 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 0,07% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,44 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Tegoroczny czerwiec był ciepły. Najcieplej było na Polesiu Lubelskim, w Kotlinie Sandomierskiej, na Nizinach: Mazowieckiej, Wielkopolskiej, Śląskiej oraz na Pogórzu Sudeckim i Karpackim od 19 do ponad 20°C (cieplej było od normy wieloletniej od 2 do 3°C). Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 18 do 19°C, najchłodniej było na Pojezierzu Mazurskim i Pomorskim od 16 do 18°C, jednakże i na tych terenach było cieplej od normy od 1,5 do 2°C.

W lipcu najchłodniej było w północnej części kraju od 16 do 18°C. Im dalej w kierunku południowym tym było cieplej, od 18 do 20°C. Najwyższą temperaturę tego miesiąca notowano na Nizinie Śląskiej, na której notowano ponad 20°C.

W pierwszej dekadzie sierpnia najchłodniej było we wschodniej części kraju od 16 do 19°C, natomiast na zachodnim terytorium Polski było cieplej od 19 do 22°C. W drugiej dekadzie tego miesiąca najniższą temperaturę powietrza notowano w południowo- wschodniej części kraju od 17 do 20°C, zaś najwyższą na Pojezierzach: Wielkopolskim, Mazurskim (w zachodniej części) oraz Pomorskim (w południowych obszarach) od 22 do 24°C. Natomiast na pozostałym terytorium Polski notowano od 20 do 22°C.

W czerwcu najwięcej słonecznych dni notowano we wschodniej części Pojezierza Pomorskiego, w południowo-wschodniej i południowo-zachodniej Polsce, gdzie Słońce świeciło od 290 do 330 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 260 do 290 godzin ze słońcem. W całym kraju w stosunku do normy notowano wyższe usłonecznienie od 20 do nawet 100 godzin.

W lipcu najmniej słonecznych godzin notowano w północno-wschodniej części kraju od 200 do 240 godzin. Im dalej w kierunku południowym a zwłaszcza w południowo-zachodnim tym więcej notowano słonecznych godzin od 240 do 260 godzin.

Pierwszą dekadę sierpnia na przeważającym terytorium kraju charakteryzowało niskie usłonecznienie od 80 do 100 godzin. Natomiast na Wyżynie Lubelskiej, Nizinie Śląskiej i Wielkopolskiej oraz na Pobrzeżu Słowińskim notowano więcej słonecznych godzin od 100 do 120. W drugiej dekadzie tego miesiąca najniższe usłonecznienie wynoszące tylko od 60 do 70 godzin notowano w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast najwięcej słonecznych godzin notowano na północy kraju od 90 do 105. Na pozostałym obszarze Polski Słonce świeciło od 70 do 90 godz.

W czerwcu małe opady notowano w południowo-wschodniej i północno-zachodniej Polsce od 20 do 50 mm (stanowiły od 30 do 90% normy), wyższe wystąpiły w środkowej Polsce od 50 do 80 mm (90-110% normy). Natomiast na terenie Pojezierza Mazurskiego opady były już większe od 80 do 120 mm (110-160 normy).

W lipcu niskie opady notowano w zachodniej Polsce od 30 do 70 mm , stanowiące30-90% normy wieloletniej. Na pozostałym terytorium kraju notowano już większe opady od 70 do 110 mm (80-110% normy), a we wschodnich i południowych częściach kraju osiągały nawet 130 mm (110-150% normy).

W pierwszej dekadzie sierpnia notowano bardzo małe opady (do 5 mm) a nawet ich brak na dużym obszarze Polski. Jedynie w stosunkowo wąskim pasie biegnącym od Niziny Śląskiej po Nizinę Podlaską, opady było nieco większe od 5 do 30 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca opady były już większe, na Pogórzu Sudeckim i na Nizinie Śląskiej wynosiły od 40 do 130 mm, na Wyżynie Lubelskiej oraz na Kaszubach od 40 do 90 mm a na pozostałym terytorium kraju od 20 do 40 mm.

W pierwszym i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszczaw trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień,w czwartym do 3,3 mm/dzień, w piątym do 3,8 mm/dzień, w szóstymi siódmym do 3,9 mm/dzień, w ósmym i dziesiątym do 4,1 mm/dzień a w dziewiątym do 4,2 mm/dzień.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 20 sierpnia opracowano dziesięć raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zboża jare
• Zboża ozime
• Krzewy owocowe
• Rzepak i rzepik
• Truskawki
• Kukurydza na kiszonkę
• Kukurydza na ziarno
• Rośliny strączkowe
• Warzywa gruntowe
• Tytoń
• Ziemniak
• Drzewa owocowe
• Chmiel
• Burak cukrowy.

Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 20.08 br. przedstawia tabela 11.

Tabela 11. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-20.08.2022 r.

Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla województw i dla kraju. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:

• wysokie usłonecznienie (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca),
• dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
• niską wilgotność powietrza (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dek. czerwca),
• wysoką temperaturę powietrza (czerwiec),
• małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca, II dekada lipca, I dekada sierpnia).
• wysokie opady lipca, II dekady sierpnia,
• wzrost ewapotranspiracji potencjalnej (III dekada lipca, I i II dekada sierpnia)

sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody powodujący suszę wśród wszystkich monitorowanych roślin uprawnych.

W obecnie monitorowanym okresie stwierdzamy zmniejszenie zasięgu suszy rolniczej dla upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, roślin strączkowych, chmielu oraz tytoniu, natomiast dla ziemniaka i buraka cukrowego nastąpił wzrost tych powierzchni. Straty plonów z powodu niedoboru wody wystąpiły we wszystkich województwach Polski.

Z poważaniem
Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Adrian Matczuk, Mgr Beata Murat, Mgr Agata Ścibior