Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W czternastym okresie raportowania tj. od 1 sierpnia do 30 września 2023 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -40 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 14 mm w stosunku do poprzedniego okresu (21 VII-20 IX).

Deficyt wody dla roślin uprawnych zmniejszył się w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Największy deficyt notowano we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego, na Kujawach, w Północnej części Polesia Lubelskiego, na Wysoczyźnie Żelechowskiej oraz na krańcach północnowschodniej Polski od -120 do -149 mm. Na pozostałym terytorium Polski niedobór wody wynosił od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w trzynastym okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terenie kraju.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie 5 województw:

• Wielkopolskiego,
• Podlaskiego,
• Mazowieckiego,
• Lubelskiego,
• Kujawsko-pomorskiego.

Susza występowała w uprawie rzepaku i rzepiku

W czternastym okresie raportowania od 1 sierpnia do 30 września 2023 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw rzepaku i rzepiku wysiewanego w sierpniu i w początku września br. Suszę w tych uprawach notowano w 24 gminach (0,97% gmin Polski) nastąpiło zmniejszenie o 0,16 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Susze notowano na obszarze 0,08% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Tegoroczny sierpień był ciepły, na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę powietrza wyższą od normy wieloletniej od 0,5 do 3,0°C. W normie wieloletniej znajdowały się tylko północno-zachodnie obszary kraju. Najwyższą temperaturę powietrza notowano we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego i na Nizinie Wielkopolskiej, w Kotlinie Sandomierskiej, na Nizinie Śląskiej oraz na wschodzie kraju od 20 do 22°C. Najchłodniej było w północno- zachodnich i południowych obszarach Polski od 15 do 18°C. Na pozostałym terytorium kraju temperatura wynosiła od 18 do 20°C.

W pierwszej i drugiej dekadzie września najniższą temperaturę powietrza notowanow rejonach podgórskich, poniżej 12°C (w I dekadzie) oraz od 12 do 15°C (w II dekadzie), a najwyższą na Pojezierzu Wielkopolskim, na Kujawach, na Nizinie Śląskiej powyżej 18°C (w I dekadzie) oraz od 18 do 21°C (w II dekadzie), na pozostałym terytorium kraju notowano od 12 do 18°C (w I dekadzie) oraz od 15 do 18°C (w II dekadzie). W trzeciej dekadzie tego miesiąca najniższą temperaturę powietrza notowano w dalszym ciągu w rejonach podgórskich (poniżej 12°C), zaś najwyższą (powyżej 17°C) we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego, na Kujawach, Polesiu Lubelskim oraz północno-wschodniej części Mazowsza.

W sierpniu najwyższe usłonecznienie notowano na Polesiu Lubelskim gdzie liczba godzin ze Słońcem wynosiła ponad 260 godzin, w Tatrach oraz w okolicach Mławy notowano najmniej słonecznych godzin (poniżej 180) Na pozostałym obszarze Polski zanotowano od 180 do 260 słonecznych godzin.

W pierwszej dekadzie września największe usłonecznienie notowano w środkowej Polsce powyżej 100 godzin, najmniej godzin ze Słońcem notowano na południu i północy kraju poniżej 90 godzin. W drugiej dekadzie tego miesiąca najwięcej słonecznych godzin notowano w Wielkopolsce oraz na Warmii i Mazurach od 90 do 98 godz. a najmniejw południowo-wschodniej części kraju od 70 do 80 godzin. W trzeciej dekadzie najwięcej słonecznych godzin notowano w Wielkopolsce oraz w północno-wschodniej Polsce od 79 do 86 godz., a najmniej w południowej części kraju poniżej 60 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 60 do 79 godzin ze Słońcem.

W sierpniu opady na przeważającym obszarze Polski opady były powyżej normy z wielolecia od 110% do nawet 270%. Tylko w okolicach Białegostoku i Leska notowano opady poniżej normy wieloletniej od 70 do 90%.

W pierwszej, drugiej oraz w trzeciej dekadzie września niskie opady poniżej 5 mm lub ich brak notowano na przeważającym obszarze kraju. Najwyższe opady od 15 mm do 50 mm notowano na południu Polski (w I dekadzie) a nawet do 100 mm (w II dekadzie) i ponad 100 mm (w III dekadzie).

W pierwszym i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,1 mm/dzień, w czwartym do 3,5 mm/dzień, w piątym do 3,7 mm/dzień, w szóstym do 4,0 a w siódmym do 4,2 mm/dzień co powodowało, że niedobory wody były coraz większe. W ósmym raporcie wartość ewapotraspiracji była już niższa i wynosiła 4,0, w dziewiątym 3,6, w dziesiątym 3,7 mm/dzień, w jedenastym 3,5 mm/dzień, w dwunastym 3,6 mm/dzień, w trzynastym 3,0 mm/dzień a w czternastym 2,8 mm/dzień, wynikiem czego było zmniejszenie deficytu wody zwłaszcza w Polsce południowo-wschodniej oraz w północno-zachodniej. Największy deficyt wody w tym okresie sześciodekadowym dla roślin uprawnych notowano na Kujawach oraz we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego, w północnej części Polesia Lubelskiego, na Wysoczyźnie Żelechowskiej oraz na krańcach północno-wschodnich Polski, który wynosił od -120 do -149 mm.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie, dużą prędkość wiatru oraz bardzo małe opady atmosferyczne sprawiły, że wystąpił na terenie kraju bardzo duży deficyt wody dla roślin uprawnych, powodujący straty plonów wynoszące przynajmniej 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w latach o przeciętnych warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 30 września opracowano czternaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Krzewów owocowych,
• Rzepaku i rzepiku,
• Krzewów owocowych,
• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Warzyw gruntowych,
• Truskawek,
• Tytoniu,
• Drzew owocowych,
• Chmielu,
• Ziemniaka,
• Buraka cukrowego.

Występowanie suszy rolniczej w monitorowanych uprawach w okresie od 21 marca do 30 września 2023 roku prezentowane są w tabelach 2-16.

Tabela 2. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarnow okresie 21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 3. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkęw okresie 21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 4. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowychw okresie 21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 5. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku (2022/2023 w okresie 21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 6. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowychw okresie 21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 7. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarychw okresie 21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 8. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych w okresie21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowychw okresie 21 marzec – 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek w okresie 21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 11. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu w okresie 21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 12. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych w okresie 21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 13. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach chmielu w okresie21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 14. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach ziemniakaw okresie 21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach buraka cukrowegow okresie 21 marzec - 30 wrzesień 2023 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepikuw okresie 21 lipca - 30 wrzesień 2023 roku

Wystąpienie suszy rolniczej w kraju dla okresu 21.03 – 30.09 2023 roku przedstawia tabela 17.

Tabela 17. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03 - 30.09.2023 r.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr Beata Murat, Adrian Matczuk