Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W piątym okresie raportowania tj. od 1 maja do 30 czerwca 2023 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -142 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 5 mm w stosunku do poprzedniego okresu (21 IV-20 VI).

Deficyt wody dla roślin uprawnych zwiększył się powodując, że niedobór wody występował w całym kraju. Największy deficyt wody notowano na terenie Pojezierza i Pobrzeża Kaszubskiego, Równiny Słupskiej, Wysoczyzny Damnickiej, Żuław od -220 do -249 mm. Bardzo duży niedobór wody notowano również na Pojezierzu Pomorskim, Wielkopolskim oraz na Nizinie Wielkopolskiej i w zachodniej części Niziny Mazowieckiej od -200 do -229 mm. Tylko nieco mniejszy deficyt wody notowano na południe od tego obszaru od -120 do -199 mm. Na pozostałym obszarze kraju niedobór wody wynosił od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w piątym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie województw:

• Kujawsko-pomorskiego,
• Lubuskiego,
• Łódzkiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Wielkopolskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Pomorskiego,
• Podlaskiego,
• Mazowieckiego,
• Dolnośląskiego,
• Opolskiego,
• Śląskiego,
• Świętokrzyskiego,
• Lubelskiego,
• Małopolskiego.

Susza występowała we wszystkich monitorowanych uprawach:

• Zbóż jarych,
• Rzepaku i rzepiku,
• Krzewów owocowych,
• Zbóż ozimych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Roślin strączkowych,
• Truskawek,
• Tytoniu,
• Warzyw gruntowych,
• Drzew owocowych,
• Chmielu,
• Ziemniaka,
• Buraka cukrowego.

W piątym okresie raportowania od 1 maja do 30 czerwca 2023 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1522 gminach (61,45% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,07 punktów procentowychw stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 47,20% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 4,81 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach rzepaku i rzepiku. W tych uprawach notowano ją w 1521 gminach (61,40% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 8,07 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 41,89% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 4,63 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 1441 gminach (58,18% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 0,08 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 43,27% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 3,09 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 1367 gminach (55,19% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,2 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 37,27% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 6,87 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach kukurydzy na ziarno, notowano ją w 1273 gminach (51,39% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 2,06 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 29,29% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 1,47 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach kukurydzy na kiszonkę, notowano ją w 1273 gminach (51,39% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 2,06 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 29,29% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 1,47 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach roślin strączkowych, notowano ją w 1273 gminach (51,39% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 0,24 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 34,96% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,49 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 1246 gminach (50,30% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,85 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 35,21% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 8,37 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach tytoniu, notowano ją w 993 gminach (40,09% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 1,82 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 21,98% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,12 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach tytoniu w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach tytoniu

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach warzyw gruntowych, notowano ją w 993 gminach (40,09% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 1,82 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 17,89% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,36 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach drzew owocowych. W tych uprawach notowano ją w 993 gminach (40,09% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 5,53 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 15,55% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 9,42 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach chmielu. Notowano ją w 214 gminach (8,64% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 7,39 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,92% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 0,83 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach chmielu w województwach przedstawia tab. 12.

Tabela 12. Zasięg suszy w uprawach chmielu

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach ziemniaka. Notowano ją w 101 gminach (4,08% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 3,23 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,36% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 0,30 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 13.

Tabela 13. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach buraka cukrowego. Notowano ją w 30 gminach (1,21% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 1,01 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,28% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 0,25 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 14.

Tabela 14. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego

Temperatura tegorocznego maja w całym kraju była stosunkowo niska. Na przeważającym obszarze kraju notowano od 12 do 13°C, natomiast w północnej i południowej części Polski wynosiła od 10 do 12°C (na tym obszarze było zimniej od warunków wieloletnich od 0,5 do 1,0°C).

W pierwszej, drugiej i trzeciej dekadzie czerwca najwyższą temperaturę powietrza notowano na Pojezierzu i Nizinie Wielkopolskiej, na Kujawach, na Nizinie Śląskiej od 16 do ponad 17°C (w pierwszej dekadzie) oraz od 20 do 22°C (w drugiej i trzeciej dekadzie). Najchłodniej było w północnych i południowych obszarach kraju od 13 do 15°C (w pierwszej dekadzie), od 14 do 16°C (w drugiej) oraz od 12 do 17°C (w trzeciej dekadzie). Na pozostałym terytorium Polski temperatura wynosiła od 15 do 16°C (w pierwszej dekadzie) oraz od 16 do 20°C (w drugiej) oraz od 17 do 20°C ( w trzeciej dekadzie).

Trzecią dekadę maja charakteryzowało bardzo duże usłonecznienie. W całej Polsce notowano ponad 100 godz. ze Słońcem, przy czym we wschodniej części Pobrzeża Słowińskiego oraz na Polesiu Lubelskim było tych godzin aż 150.

W czerwcu usłonecznienie było już nieco mniejsze. Najniższe notowano w południowej Polsce od 80 do 100 godzin (w pierwszej dekadzie), na wschodnich i zachodnich obszarach od 40 do 70 godz. (w drugiej dekadzie) oraz w wielu rejonach kraju od 70 do 80 godz. (w trzeciej dekadzie). Natomiast w północnej części kraju liczba godzin ze Słońcem wynosiła od 100 do 140 godz. (w pierwszej dekadzie) od 100 do 125 godz. (w drugiej dekadzie) oraz od 100 do 110 godz. w trzeciej dekadzie tego miesiąca.

W północno-zachodniej Polsce opady atmosferyczne w maju były małe od poniżej 5 do 50 mm. Natomiast południowo-wschodniej części kraju były już większe od 50 do 110 mm. Na przeważającym obszarze Polski były niższe od normy od 30 do 100% w stosunku do wielolecia a na północy kraju nawet od poniżej 20 do 30% normy.

Szczególnie niskie opady notowano w trzeciej dekadzie maja, w pierwszej oraz drugiej dekadzie czerwca. Na przeważającym obszarze Polski opady nie wystąpiły lub nie przekraczały 5 mm. Tylko lokalnie na zachodzie kraju notowano ich wystąpienie od 5 do 10 mm (w trzeciej dekadzie maja), od 5 do 100 mm na południu Polski (w pierwszej dekadzie czerwca) oraz we wschodnich i północnych rejonach w trzeciej dekadzie czerwca.

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,1 mm/dzień w czwartym do 3,5 mm/dzień a w piątym do 3,7 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił dalszy wzrost deficytu wody zwłaszcza w północnej Polsce. Brak opadów, zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja oraz w pierwszej czerwca spowodował, że deficyt wody jest wyższy niż notowany w czwartym raporcie. Niedobory wody dla roślin uprawnych zwiększają się. Stwierdzamy, że największe niedobory wody w tym okresie sześciodekadowym dla roślin uprawnych w północnej i centralnej Polsce wynosiły od -200 do -249 mm.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie, dużą prędkość wiatru oraz bardzo małe opady atmosferyczne sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody dla roślin uprawnych, powodujący straty plonów wynoszące przynajmniej 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w latach o przeciętnych warunkach pogodowych. Suszę notowano w 15 województwach. Nie notowano tej wielkości strat w województwie podkarpackim. W piątym raporcie monitoringu suszy wystąpił wzrost powierzchni z suszą rolniczą w sześciu uprawach, natomiast w siedmiu odnotowano jej zmniejszenie.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 30 czerwca opracowano pięć raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Krzewów owocowych,
• Truskawek,
• Rzepaku i rzepiku,
• Roślin strączkowych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Drzew owocowych,
• Tytoniu,
• Warzyw gruntowych,
• Chmielu,
• Ziemniaka,
• Buraka cukrowego.

Występowanie suszy rolniczej w monitorowanych uprawach w okresie od 21 marca do 30 czerwca 2023 roku prezentujemy w tabelach 15-29.

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 17. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 18. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec- 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 19. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 20. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowych21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 21. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarno21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 22. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkę21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 23. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 24. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 25. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowych21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 26. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach chmielu 21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 27. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach ziemniaka 21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Tabela 28. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach buraka cukrowego 21 marzec - 30 czerwiec 2023 roku

Wystąpienie strat spowodowanych przez suszę rolniczą w kraju dla okresu 21.03 – 30.06 2023 roku przedstawia tabela 29.

Tabela 29. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03 - 30.06.2023 r.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr Beata Murat, Adrian Matczuk