Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy(IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W piątym okresie raportowania tj. od 1 maja do 30 czerwca 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, była ujemna, wynosiła -121 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zwiększeniu o 3 mm.

Największe niedobory wody od -160 do -229 mm notowano na obszarze: Pojezierza Mazurskiego, Polesia, Wyżyny Lubelskiej, Niziny Mazowieckiej oraz Podlaskiej. Na południu kraju deficyt wody był najmniejszy od -50 do -119 mm. Na pozostałym terytorium Polski notowano braki wody dla roślin uprawnych od -120 do -159 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w piątym okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące stratyw plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie województw:

• Podlaskiego,
• Mazowieckiego,
• Kujawsko-pomorskiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Lubelskiego,
• Łódzkiego,
• Pomorskiego,
• Dolnośląskiego,
• Lubuskiego,
• Podkarpackiego,
• Wielkopolskiego,
• Opolskiego,
• Śląskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Świętokrzyskiego,
• Małopolskiego.

Susza występowała w dwunastu uprawach:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Krzewów owocowych,
• Truskawek,
• Rzepaku i rzepiku,
• Roślin strączkowych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Drzew owocowych,
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu
• Chmielu

W piątym okresie raportowania od 1 maja do 30 czerwca 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1776 gminach (71,70% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 0,28 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 27,47% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 1,16 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę notowano również w uprawach rzepaku i rzepiku. Notowano ją w 1774 gminach (71,62% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 24,59 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 24,32% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 14,23 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku.

Suszę notowano również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 1616 gminach (65,24% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 5,93 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 22,78% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 5,71 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach zbóż ozimych. W tych uprawach notowano ją w 1489 gminach (60,11% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenieo 1,58 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 17,22% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 0,38 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę odnotowano w uprawach roślin strączkowych. Notowano ją w 1268 gminach (51,19% gmin Polski). Nastąpiło zwiększenie o 14,13 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 13,24% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 6,04 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę notowano także w uprawach kukurydzy na ziarno. Notowano ją w 1266 gminach (51,11% gmin Polski). Nastąpiło zwiększenie o 23,62 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 10,81% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 6,87 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę notowano również w uprawach kukurydzy na kiszonkę. Notowano ją w 1266 gminach (51,11% gmin Polski). Nastąpiło zwiększenie o 23,62 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 10,81% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 6,87 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach truskawek, notowano ją w 1202 gminach (48,53% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 2,78 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 13,28% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,18 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę notowano w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 479 gminach (19,34% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 5,69 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,06% gruntów ornych kraju, nastąpiło zwiększenie o 1,52 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Suszę notowano w uprawach tytoniu. Notowano ją w 479 gminach (19,34% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 13,53 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 4,08% gruntów ornych kraju, nastąpiło zwiększenie o 3,63 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawie tytoniu w województwach przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach tytoniu.

Suszę notowano w uprawach warzyw gruntowych. Notowano ją w 479 gminach (19,34% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 13,53 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,37% gruntów ornych kraju, nastąpiło zwiększenie o 2,92 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych.

Suszę notowano w uprawach chmielu. Notowano ją w 7 gminach (0,28% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach chmielu w województwach przedstawia tab. 12.

Tabela 12. Zasięg suszy w uprawach chmielu.

W maju najchłodniej było w Polsce na obszarach górskich oraz na Pobrzeżu (poniżej 14°C). Na północ od gór i na południe od Pobrzeża notowano temperaturę od 14 do 16°C. Najwyższa temperaturę powietrza (16°C) wystąpiła na przeważającym obszarze kraju. Miesiąc ten był ciepły z temperaturą wyższą od 2 do 4°C od normy wieloletniej.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce od 17 do 19°C. Natomiast najchłodniej w części północno-zachodniej od 14 do 16°C. Na pozostałym terytorium kraju notowano od 16 do 17°C. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca najchłodniej było na Pojezierzu Pomorskim i w obszarach górskich (poniżej 14°C), na pozostałym terytorium kraju notowano od 14 do 17°C. Temperaturę powyżej 17°C wystąpiła na wschodzie Polski. Natomiast w trzeciej dekadzie najniższą temperaturę notowano na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim oraz na Pogórzu Karpackim i Przedgórzu Sudeckim poniżej 19°C. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej, gdzie notowano powyżej 22°C. Na pozostałym obszarze kraju temperatura wynosiła od 19 do 22°C.

W maju najmniejsze opady, poniżej 15 mm, notowano na Mazowszu, Podlasiu, Polesiu Lubelskim oraz na Wyżynie Lubelskiej, stanowiły na tych terenach od 10 do 30% normy wieloletniej. Natomiast najwyższe opady, powyżej 50 mm a nawet 100 mm wystąpiły na obszarach górskich, w północno-zachodniej oraz w zachodniej części kraju, stanowiące od 90 do 120% normy. Na pozostałym terytorium Polski opady odnotowano od 15 do 50 mm, które stanowiły od 30 do 90% normy wieloletniej.

W pierwszej i drugiej dekadzie czerwca najwyższe opady atmosferyczne powyżej 50 mm a nawet 100 mm wystąpiły w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast najniższe w części północno-zachodniej kraju a także na Warmii, Kaszubach oraz w zachodniej części Niziny Śląskiej od poniżej 5 do 15 mm. Na pozostałym terytorium kraju opady notowano od 15 do 50 mm. Natomiast w trzeciej dekadzie najmniejsze opady (poniżej 10 mm) notowano na południowym wschodzie kraju oraz na Lubelszczyźnie, zaś najwyższe z od 35 mm do ponad 50 mm odnotowano na północy Polski, w górach i we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego. Na pozostałym obszarze kraju opady wahały się od 10 do 35 mm.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotranspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień. Natomiast w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień w trzecim do 3,1 mm/dzień, w czwartym do 3,5 mm /dzień a w piątym do 3,9 mm/dzień. Znaczny wzrost ewapotranspiracji w czwartym i piątym okresie oraz stosunkowo niskie opady atmosferyczne były przyczyną, że wzrósł deficyt wody na przeważającym obszarze kraju.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 30 czerwca opracowano pięć raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Krzewów owocowych,
• Truskawek,
• Rzepaku i rzepiku,
• Roślin strączkowych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Drzew owocowych,
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu.

Maksymalny zasięg suszy rolniczej dla poszczególnych upraw i województw oraz dla całej Polski w okresie 21 marzec – 30 czerwiec przedstawiają tabele 13-23

Tabela 13. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 14. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec - 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 17. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 18. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowych21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 19. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarno21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 20. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkę21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 21. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 22. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Tabela 23. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowych21 marzec- 30 czerwiec 2024 roku

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor

Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr inż. Tytus Berbeć, Adrian Matczuk