Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy(IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W czternastym okresie raportowania tj. od 1 sierpnia do 30 września 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, była ujemna, wynosiła -63 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zmniejszeniu o 3 mm.

Największe niedobory wody od -160 do -179 mm notowano na obszarze Niziny Podlaskiej oraz w południowej i w wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Na południu kraju oraz w Polsce północnej deficyt wody był najmniejszy od -50 do -119 mm. Na pozostałym terytorium kraju notowano braki wody dla roślin uprawnych od -120 do -159 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w dwunastym okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące straty w plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20%w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie dziewięciu województw (stan na 30 września br.):

• Podlaskiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Kujawsko-pomorskiego,
• Lubuskiego,
• Mazowieckiego,
• Wielkopolskiego,
• Pomorskiego,
• Lubelskiego.

Susza występowała w czterech uprawach (stan na 30 września br.):

• Rzepaku i rzepiku,
• Buraka cukrowego,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno.

W czternastym okresie raportowania od 1 sierpnia do 30 września 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw rzepaku i rzepiku. Notowano ją w 383 gminach (15,46% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 6,06 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,07% gruntów ornych kraju, nastąpiło zmniejszenie o 2,06 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę notowano również w uprawach buraka cukrowego. Suszę w tych uprawach notowano w 73 gminach (2,95% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 0,61 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,41% gruntów ornych kraju. Nastąpiło zwiększenie o 0,05 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego.

Suszę notowano też wśród upraw kukurydzy na kiszonkę. Notowano ją w 30 gminach (1,21% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 5,05 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,08% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,17 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę.

Suszę notowano też wśród upraw kukurydzy na ziarno. Notowano ją w 12 gminach (0,48% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 4,0 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,88 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

W sierpniu na przeważającym obszarze Polski notowano wysoką temperaturę powietrza od 20°C do 22°C. Jedynie na północy kraju notowano niższą temperaturę od 18 do 20°C. Przy czym w stosunku do normy wieloletniej na wschodzie Polski było cieplej od 2,5 do 3,5°C, zaś na przeważającym obszarze kraju było cieplej od normy od 2,0 do 2,5°C. Natomiast w północnych rejonach kraju wzrost temperatury powietrza w stosunku do wielolecia był najmniejszy od 1,0 do 2,0°C.

W pierwszej dekadzie września najniższą temperaturę poniżej 17°C notowano na obszarach górskich. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej i na krańcach zachodnich Polski (powyżej 22°C). Na pozostałym obszarze kraju notowano od 17 do 22°C.

W drugiej dekadzie września najniższą temperaturę poniżej 10°C notowano na obszarach górskich. Najcieplej było na Nizinie Podlaskiej (powyżej 18°C). Na pozostałym obszarze kraju notowano od 10 do 18°C.

W trzeciej dekadzie września najwyższą temperaturę (powyżej 15°C) notowano na wschodzie Polski. Najniższą temperaturę poniżej 9°C notowano na obszarach górskich. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 9 do 15°C.

W sierpniu opady atmosferyczne w całym kraju były bardzo zróżnicowane. W północnych rejonach Polski notowano opady od 20 do 60 mm (40-80% normy wieloletniej), natomiast w południowych obszarach od 60 do 100 mm (80-160% normy). Szczególnie duże opady notowano na Wyżynie Lubelskiej od 100 do 180 mm (tj. od 160-380% normy) oraz w Sudetach od 160 do 240 mm (160-320% normy). Duże opady notowano również na terenie Niziny Wielkopolskiej, w północnych obszarach Niziny Śląskiej i w południowych rejonach Niziny Mazowieckiej od 80 do 160 mm (tj. 80-280% normy).

W pierwszej dekadzie września najwyższe opady zanotowano na Pomorzu Zachodnim, Nizinie Śląskiej, Sudetach oraz w środkowej części Pojezierza Mazurskiego od 20 do 50 a nawet 100 mm. Najniższe opady poniżej 5 mm odnotowano na krańcach wschodnich Polski. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 5 do 20 mm.

W drugiej dekadzie września najniższe opady poniżej 10 mm odnotowano na północnym wschodzie Polski oraz na Pomorzu Zachodnim. Najwyższe opady zanotowano na Nizinie Śląskiej, Sudetach oraz w Beskidach od 100 a nawet 450 mm. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 10 do 100 mm.

W trzeciej dekadzie września najwyższe opady notowano na Pojezierzu Pomorskim oraz w południowo-wschodniej Polsce (powyżej 15 mm). Najniższe opady poniżej 5 mm lub nawet ich brak wystąpiły na pozostałym obszarze kraju.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotranspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień, w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień w trzecim do 3,1 mm/dzień a w czwartym do 3,5 mm /dzień. Natomiast od piątego do dziewiątego okresu raportowania ewapotranspiracja wynosiła 3,9 mm/dzień. W dziesiątym okresie raportowania wzrosła do 4 mm/dzień, w jedenastym okresie zmniejszyła się do 3,8 mm/dzień a w dwunastym pozostała na tym samym poziomie. W trzynastym raporcie spadła do 3,3 mm/dzień, a w czternastym raporcie spadła do 3,0 mm/dzień.

Duże opady atmosferyczne w całej Polsce od szóstego do jedenastego okresu sześciodekadowego oraz przy stagnacji ewapotranspiracji od piątego do dziewiątego raportu a także mały wzrost w dziesiątym okresie (o 0,1 mm/dzień) oraz niewielkie obniżenie w okresie jedenastym (o 0,2 mm/dzień) były przyczyną, że deficyt wody w całym kraju jest nadal stosunkowo mały dla monitorowanych roślin uprawnych. W trzynastym raporcie deficyt spadł (o 0,5 mm/dzień) szczególnie w Polsce południowo-zachodniej. W czternastym deficyt spadł o 0,3 mm/dzień.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 30 września opracowano czternaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Krzewów owocowych,
• Truskawek,
• Rzepaku i rzepiku,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Roślin strączkowych,
• Drzew owocowych,
• Ziemniaka,
• Rzepaku i rzepiku (jesień),
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu,
• Buraka cukrowego,
• Chmielu.

Maksymalny zasięg suszy rolniczej dla poszczególnych upraw i województw oraz dla całej Polski w okresie 21 marzec – 30 wrzesień przedstawiają tabele 5-19.

Tabela 5. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 6. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 7. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec - 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 8. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkę21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 11. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarno21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 12. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowych21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 13. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 14. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach ziemniaka21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku (jesień)21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowych21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 17. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 18. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach buraka cukrowego21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Tabela 19. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach chmielu21 marzec- 30 wrzesień 2024 roku

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor

Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr inż. Tytus Berbeć, Adrian Matczuk