Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy(IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W jedenastym okresie raportowania tj. od 1 lipca do 31 sierpnia 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, była ujemna, wynosiła -86 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zwiększeniu o 7 mm.

Największe niedobory wody od -160 do -189 mm notowano na obszarze Nizin Mazowieckiej i Podlaskiej, na Polesiu, w Kotlinie Sandomierskiej oraz w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego. Na południu kraju oraz w Polsce zachodniej i północno-zachodniej deficyt wody był najmniejszy od -50 do -119 mm. Na pozostałym terytorium kraju notowano braki wody dla roślin uprawnych od -120 do -159 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w jedenastym okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące straty w plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20%w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie czternastu województw:

• Podlaskiego,
• Podkarpackiego,
• Mazowieckiego,
• Lubelskiego,
• Łódzkiego,
• Świętokrzyskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Wielkopolskiego,
• Małopolskiego,
• Opolskie,
• Śląskiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Kujawsko-pomorskiego,
• Lubuskiego.

Susza występowała w ośmiu uprawach:

• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Krzewów owocowych,
• Ziemniaka,
• Roślin strączkowych,
• Chmielu,
• Warzyw gruntowych,
• Buraka cukrowego.

W jedenastym okresie raportowania od 1 lipca do 31 sierpnia 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw kukurydzy na kiszonkę. Notowano ją w 406 gminach (16,39% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 7,11 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 2,18% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,16 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Suszę notowano też wśród upraw kukurydzy na ziarno. Notowano ją w 334 gminach (13,48% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 8,28 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 1,81% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,17 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę notowano też w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 268 gminach (10,82% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 3,71 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 1,65% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,61 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę notowano również w uprawach ziemniaka. Notowano ją w 146 gminach (5,89% gmin Polski) nastąpiło zwiększenie o 0,12 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,72% gruntów ornych kraju, nastąpiło zwiększenie o 0,14 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka.

Suszę odnotowano w uprawach roślin strączkowych. Notowano ją w 133 gminach (5,37% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 5,13 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,58% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,78 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę notowano w uprawach chmielu. Notowano ją w 20 gminach (0,81% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 1,17 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju, nastąpiło zmniejszenie o 0,13 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach chmielu w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach chmielu.

Suszę notowano też w uprawach warzyw gruntowych. Notowano ją w 8 gminach (0,32% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 2,99 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju, nastąpiło zmniejszenie o 0,26 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Suszę notowano również w uprawach buraka cukrowego. Suszę w tych uprawach notowano w 1 gminie (0,04% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 0,32 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,00% gruntów ornych kraju. nastąpiło zmniejszenie o 0,01 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego.

W lipcu najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce, od 20 do 21°C i na tym terenie temperatura powietrza była wyższa od normy wieloletniej od 2 do 2,5°C, zaś najchłodniej było w północno-zachodniej części kraju od 16 do 17°C i na tym obszarze cieplej było w stosunku do normy wieloletniej od 0,5 do 1,0°C. Na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powietrza od 17 do 20°C, na tym terytorium cieplej było w stosunku do normy wieloletniej od 1,0 do 2,0°C.

W pierwszej dekadzie sierpnia na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powietrza od 18°C do 21°C, a w drugiej dekadzie od 20°C do 24°C. Jedynie na północy i południu kraju notowano niższą temperaturę od 15 do 18°C (w pierwszej dekadzie) oraz 18-20°C (w drugiej dekadzie).

W trzeciej dekadzie sierpnia najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce, powyżej 21°C. Najchłodniej zaś, w północnej części kraju oraz w obszarach górskich (poniżej 17°C). Na pozostałym obszarze Polski temperatura wynosiła od 17 do 21°C.

W lipcu małe opady atmosferyczne notowano na terenie Wyżyny Małopolskieji Śląskiej oraz w południowych obszarach Nizin: Mazowieckiej, Wielkopolskiej oraz Śląskiej od 30 do 50 mm, które stanowiły od 50 do 90 % normy wieloletniej. Natomiast na pozostałym terytorium kraju opady były już znacznie większe od 50 do 150 mm, stanowiące od 90 do 200% normy.

W pierwszej dekadzie sierpnia najwyższe opady od 50 mm a nawet do ponad 100 mm notowano na południu kraju, natomiast w drugiej dekadzie tej wielkości opady wystąpiły w środkowym pasie Polski od północnej części Niziny Śląskiej i Przedgórza Sudeckiego poprzez południowe obszary Niziny Wielkopolskiej i Mazowieckiej. Najniższe opady poniżej 20 mm wystąpiły na Wyżynie Lubelskiej, Polesiu, Nizinie Podlaskieji Mazowieckiej oraz na Pojezierzu Wielkopolskim w pierwszej dekadzie tego miesiąca, a w drugiej na północ i południe od obszaru z dużymi opadami. Na pozostałym obszarze Polski notowano opady od 20 do 50 mm.

W trzeciej dekadzie sierpnia najwyższe opady od 50 do 100 mm, a nawet ponad 100 mm notowano w południowo-wschodniej Polsce oraz na Pojezierzach Pomorskim i Wielkopolskim. Najniższe opady poniżej 10 mm wystąpiły na krańcach zachodnich kraju, w północno-wschodniej Polsce oraz na Mazowszu. Na pozostałym obszarze kraju notowano opady od 10 do 50 mm.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotranspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień, w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień w trzecim do 3,1 mm/dzień a w czwartym do 3,5 mm /dzień. Natomiast od piątego do dziewiątego okresu raportowania ewapotranspiracja wynosiła 3,9 mm/dzień. W dziesiątym okresie raportowania wzrosła do 4 mm/dzień a w jedenastym okresie zmniejszyła się do 3,8 mm/dzień.

Duże opady atmosferyczne w całej Polsce od szóstego do jedenastego okresu sześciodekadowego oraz przy stagnacji ewapotranspiracji od piątego do dziewiątego raportu a także mały wzrost w dziesiątym okresie (o 0,1 mm/dzień) oraz niewielkie obniżenie w okresie jedenastym (o 0,2 mm/dzień) były przyczyną, że deficyt wody w całym kraju jest nadal stosunkowo mały dla monitorowanych roślin uprawnych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 31 sierpnia opracowano jedenaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Krzewów owocowych,
• Truskawek,
• Rzepaku i rzepiku,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Roślin strączkowych,
• Drzew owocowych,
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu,
• Ziemniaka,
• Chmielu,
• Buraka cukrowego.

Maksymalny zasięg suszy rolniczej dla poszczególnych upraw i województw oraz dla całej Polski w okresie 21 marzec – 31 sierpień przedstawiają tabele 9-22.

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 11. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec - 31 sierpień 2024 roku

Tabela 12. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 13. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 14. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkę21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarno21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowych21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 17. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 18. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowych21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 19. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 20. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach ziemniaka21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 21. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach chmielu21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Tabela 22. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach buraka cukrowego21 marzec- 31 sierpień 2024 roku

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor

Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr inż. Tytus Berbeć, Adrian Matczuk