Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy(IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W trzynastym okresie raportowania tj. od 21 lipca do 20 września 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, była ujemna, wynosiła -66 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zmniejszeniu o 34 mm.

Największe niedobory wody od -160 do -180 mm notowano na obszarze Nizin Mazowieckiej i Podlaskiej oraz w południowej i w wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Na południu kraju oraz w Polsce północnej deficyt wody był najmniejszy od -50 do -119 mm. Na pozostałym terytorium kraju notowano braki wody dla roślin uprawnych od -120 do -159 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w dwunastym okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące straty w plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20%w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie dwunastu województw (stan na 20 września br.):

• Podlaskiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Kujawsko-pomorskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Mazowieckiego,
• Lubelskiego,
• Wielkopolskiego,
• Pomorskiego,
• Podkarpackiego,
• Łódzkiego,
• Lubuskiego,
• Świętokrzyskiego.

Susza występowała w sześciu uprawach (stan na 20 września br.):

• Rzepaku i rzepiku,
• Ziemniaka,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Buraka cukrowego,
• Roślin strączkowych.

W trzynastym okresie raportowania od 21 lipca do 20 września 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw rzepaku i rzepiku. Notowano ją w 533 gminach (21,52% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 5,13% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę notowano również w uprawach ziemniaka. Notowano ją w 289 gminach (11,67% gmin Polski) nastąpiło zmniejszenie o 8,11 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,08% gruntów ornych kraju, nastąpiło zwiększenie o 0,25 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka.

Suszę notowano też wśród upraw kukurydzy na kiszonkę. Notowano ją w 155 gminach (6,26% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 16,19 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 1,25% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,56 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę.

Suszę notowano też wśród upraw kukurydzy na ziarno. Notowano ją w 111 gminach (4,48% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 14,37 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,89% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,37 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę notowano również w uprawach buraka cukrowego. Suszę w tych uprawach notowano w 58 gminach (2,34% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 0,68 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,36% gruntów ornych kraju. Nastąpiło zwiększenie o 0,23 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego.

Suszę odnotowano w uprawach roślin strączkowych. Notowano ją w 29 gminach (1,17% gmin Polski). Nastąpiło zmniejszenie o 4,85 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,04% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,46 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

W lipcu najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce, od 20 do 21°C i na tym terenie temperatura powietrza była wyższa od normy wieloletniej od 2 do 2,5°C, zaś najchłodniej było w północno-zachodniej części kraju od 16 do 17°C i na tym obszarze cieplej było w stosunku do normy od 0,5 do 1,0°C. Na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powietrza od 17 do 20°C, na tym terytorium cieplej było w stosunku do normy od 1,0 do 2,0°C.

W sierpniu na przeważającym obszarze Polski notowano wysoką temperaturę powietrza od 20°C do 22°C. Jedynie na północy kraju notowano niższą temperaturę od 18 do 20°C. Przy czym w stosunku do normy wieloletniej na wschodzie Polski było cieplej od 2,5 do 3,5°C, zaś na przeważającym obszarze kraju było cieplej od normy od 2,0 do 2,5°C. Natomiast w północnych rejonach kraju wzrost temperatury powietrza w stosunku do wielolecia był najmniejszy od 1,0 do 2,0°C.

W pierwszej dekadzie września najniższą temperaturę poniżej 17°C notowano na obszarach górskich. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej i na krańcach zachodnich Polski (powyżej 22°C). Na pozostałym obszarze kraju notowano od 17 do 22°C.

W drugiej dekadzie września najniższą temperaturę poniżej 10°C notowano na obszarach górskich. Najcieplej było na Nizinie Podlaskiej (powyżej 18°C). Na pozostałym obszarze kraju notowano od 10 do 18°C.

W lipcu małe opady atmosferyczne notowano na terenie Wyżyny Małopolskieji Śląskiej oraz w południowych obszarach Nizin: Mazowieckiej, Wielkopolskiej oraz Śląskiej od 30 do 50 mm, które stanowiły od 50 do 90 % normy wieloletniej. Natomiast na pozostałym terytorium kraju opady były już znacznie większe od 50 do 150 mm, stanowiące od 90 do 200% normy.

W sierpniu opady atmosferyczne w całym kraju były bardzo zróżnicowane. W północnych rejonach Polski notowano opady od 20 do 60 mm (40-80% normy wieloletniej), natomiast w południowych obszarach od 60 do 100 mm (80-160% normy). Szczególnie duże opady notowano na Wyżynie Lubelskiej od 100 do 180 mm (tj. od 160-380% normy) oraz w Sudetach od 160 do 240 mm (160-320% normy). Duże opady notowano również na terenie Niziny Wielkopolskiej, w północnych obszarach Niziny Śląskiej i w południowych rejonach Niziny Mazowieckiej od 80 do 160 mm (tj. 80-280% normy).

W pierwszej dekadzie września najwyższe opady zanotowano na Pomorzu Zachodnim, Nizinie Śląskiej, Sudetach oraz w środkowej części Pojezierza Mazurskiego od 20 do 50 a nawet 100 mm. Najniższe opady poniżej 5 mm odnotowano na krańcach wschodnich Polski. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 5 do 20 mm.

W drugiej dekadzie września najniższe opady poniżej 10 mm odnotowano na północnym wschodzie Polski oraz na Pomorzu Zachodnim. Najwyższe opady zanotowano na Nizinie i Wyżynie Śląskiej, Sudetach oraz w Beskidzie Śląskim od 100 a nawet 450 mm. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 10 do 100 mm.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotranspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień, w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień w trzecim do 3,1 mm/dzień a w czwartym do 3,5 mm /dzień. Natomiast od piątego do dziewiątego okresu raportowania ewapotranspiracja wynosiła 3,9 mm/dzień. W dziesiątym okresie raportowania wzrosła do 4 mm/dzień, w jedenastym okresie zmniejszyła się do 3,8 mm/dzień a w dwunastym pozostała na tym samym poziomie. W trzynastym raporcie spadła do 3,3 mm/dzień.

Duże opady atmosferyczne w całej Polsce od szóstego do jedenastego okresu sześciodekadowego oraz przy stagnacji ewapotranspiracji od piątego do dziewiątego raportu a także mały wzrost w dziesiątym okresie (o 0,1 mm/dzień) oraz niewielkie obniżenie w okresie jedenastym (o 0,2 mm/dzień) były przyczyną, że deficyt wody w całym kraju jest nadal stosunkowo mały dla monitorowanych roślin uprawnych. W trzynastym raporcie deficyt spadł (o 0,5 mm/dzień).

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 20 września opracowano dwanaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Krzewów owocowych,
• Truskawek,
• Rzepaku i rzepiku,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Kukurydzy na ziarno,
• Roślin strączkowych,
• Drzew owocowych,
• Ziemniaka,
• Warzyw gruntowych,
• Rzepaku i rzepiku (jesień),
• Tytoniu,
• Buraka cukrowego,
• Chmielu.

Maksymalny zasięg suszy rolniczej dla poszczególnych upraw i województw oraz dla całej Polski w okresie 21 marzec – 20 wrzesień przedstawiają tabele 7-21.

Tabela 7. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 8. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec - 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 11. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 12. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkę21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 13. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarno21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 14. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowych21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach ziemniaka21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 17. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowych21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 18. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku (jesień)21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 19. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 20. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach buraka cukrowego21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Tabela 21. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach chmielu21 marzec- 20 wrzesień 2024 roku

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor

Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr inż. Tytus Berbeć, Adrian Matczuk