Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W dziesiątym okresie raportowania tj. od 21 czerwca do 20 sierpnia 2021 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -24 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 20 mmw stosunku do poprzedniego okresu (10 VI-10 VIII). Jest to wynikiem wzrostu wielkości opadów atmosferycznych ale też zmniejszeniem ewapotranspiracji (średnio dla kraju o 18,8 mm względem poprzedniego okresu raportowania).

Największy deficyt wody notowany był w dalszym ciągu na obszarze: Równiny Białogardzkiej, w północnej części Pobrzeża Szczecińskiego, w zachodniej części Pobrzeża Koszalińskiego, na Pobrzeżu Gdańskim, Żuławach Wiślanych, na Pojezierzu Południowopomorskim, w zachodniej i środkowej części Pojezierza Wielkopolskiego, w południowej części Polesia Wołyńskiego, północnej części Wyżyny Wołyńskiej od -120 do -179 mm. Na pozostałym terytorium kraju niedobory wody były mniejsze od -50 mm do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w obecnym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Susza rolnicza występowała na terenie siedmiu województw:

• pomorskiego,
• wielkopolskiego,
• zachodniopomorskiego,
• podkarpackiego,
• kujawsko-pomorskiego,
• lubuskiego,
• lubelskiego.

Susza występowała w czterech uprawach:

• kukurydzy na kiszonkę,
• kukurydzy na ziarno,
• krzewów owocowych,
• roślin strączkowych.

W obecnym okresie sześciodekadowym największą suszę notowano w uprawach kukurydzy na kiszonkę. Notowano ją w 56 gminach (2,26% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie gmin z suszą o 7,31 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Susza wystąpiła na obszarze 0,16% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,18 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Suszę notowano również w uprawach kukurydzy na ziarno. Notowano ją w 44 gminach (1,78% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie gmin z suszą o 7,51 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Susza wystąpiła na obszarze 0,12% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 1,13 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę notowano także w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 16 gminach (0,65% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie gmin z suszą o 5,2 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,03% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,71 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę notowano również w uprawach roślin strączkowych. Notowano ją w 6 gminach (0,24% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,28 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Czerwiec tego roku był cieplejszy od średniej wieloletniej od 1 do 3°C. Najcieplej (powyżej 20°C) było w okolicach Sandomierza, centralnej części Niziny Mazowieckiej, na Pojezierzu Wielkopolskim, Nizinie Wielkopolskiej i w południowej części Niziny Śląskiej. Najzimniej było na Pogórzu od 14 do 18°C. Na pozostałym obszarze kraju notowano temperaturę od 18 do 20°C.

W pierwszej dekadzie lipca najcieplej było we wschodniej części kraju, na Pogórzu Karpackim oraz w Kotlinie Sandomierskiej, temperatura wynosiła powyżej 21°C. Najchłodniej było w górach od 14 do 16°C. Na pozostałym obszarze Polski notowano temperaturę od 17 do 21°C. Natomiast w drugiej dekadzie tego miesiąca najwyższą temperaturę powyżej 23°C stwierdzono na Polesiu Lubelskim. Najchłodniej było od 16 do 20°C w Sudetach, na Przedgórzu Sudeckim oraz Pogórzu Zachodniobeskidzkim orazw Beskidach Zachodnich. Na pozostałym obszarze kraju notowano temperaturę od 20 do 23°C.

W trzeciej dekadzie lipca na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powyżej 21°C. Poniżej tej wartości odnotowano ją na pojezierzach: Pomorskim, Iławskim, Litewskim i we wschodniej części Pojezierza Mazurskiego; na Nizinie Śląsko-Łużyckiej, we wschodniej części Niziny Północnopodlaskiej oraz na wyżynach: Przedborskieji Woźnicko-Wieluńskiej od 17 do 21°C.

W pierwszej dekadzie sierpnia najwyższą temperaturę powyżej 19°C odnotowano we wschodniej i południowej części Kotliny Sandomierskiej, na Roztoczu, w południowo-wschodniej części Wyżyny Lubelskiej i na Wyżynie Wołyńskiej. Najchłodniej było od13 do 16°C w Sudetach, na Przedgórzu Sudeckim oraz w Beskidach Zachodnich. Na pozostałym obszarze Polski notowano temperaturę od 16 do 19°C.

W drugiej dekadzie sierpnia najwyższą temperaturę powyżej 19°C notowano w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, w Kotlinach: Orawskiej i Oświęcimskiej, na Nizinie Śląskiej. Najchłodniej było od 13 do 16°C w Sudetach, w północnej części Pojezierza Południwopomorskiego, we wschodniej i środkowej części Pojezierza Zachodniopomorskiego, na Pojezierzu Litewskim, we wschodniej części: Pojezierza Mazurskiego; Iławskiego; Chełmińsko-Dobrzyńskiego, w środkowej części Niziny Północnopodlaskiej oraz w Beskidach Zachodnich. Na pozostałym obszarze kraju notowano temperaturę od 16 do 19°C.

W czerwcu opady atmosferyczne były zróżnicowane, od 40 do 80% normy notowano na Pogórzu, Nizinie Śląskiej, Pojezierzu Pomorskim, Nizinie Mazowieckiej, Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim. Opady w normie wieloletniej notowano na Wyżynie Lubelskiej, Polesiu, Wyżynie Małopolskiej i w północnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Opady powyżej 120% normy notowano na Ziemi Lubuskiej oraz w Zachodniej części Pojezierza Wielkopolskiego.

W pierwszej dekadzie lipca najmniejsze opady (poniżej 15 mm) notowano w północnej części Polesia Lubelskiego, na Wyżynie Wołyńskiej, we wschodniej części Kotliny Sandomierskiej, na Wyżynie Śląskiej i Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Najwyższe opady zanotowano na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Północnopodlaskiej, w środkowej części Kotliny Sandomierskiej, w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, na Nizinie Pólnocnomazowieckiej i na Pojezierzu Iławskim od 70 do 110 mm. Na pozostałym obszarze kraju notowano opady od 15 do 70 mm.

W drugiej dekadzie lipca najwyższe opady stwierdzono w środkowej części Pogórza Zachodniobeskidzkiego i w zachodniej części Niziny Mazowieckiej (powyżej 75 mm). Najniższe opady poniżej 25 mm notowano na Wyżynie Lubelskiej, Polesiu, na Nizinie Południowopodlaskiej, Nizinie Śląskiej, na Pojezierzu Mazurskim, Pobrzeżach, Pojezierzu Pomorskim, w centralnej części Pojezierza Wielkopolskiego oraz na Ziemi Lubuskiej. W pozostałej części kraju opady wynosiły od 25 do 75 mm.

W trzeciej dekadzie lipca najniższe opady notowano (poniżej 10 mm) na Pojezierzach: Pomorskim, Wielkopolskim, Lubuskim, Chełmińsko-Dobrzyńskim; w zachodniej części Niziny Śląskiej, Północnopodlaskiej oraz na obszarze łączącym Wyżynę Przedborską, Woźnicko-Wieluńskiej z Niziną Południowowielkopolską i Wzniesieniami Południowomazowieckimi. Natomiast najwyższe stwierdzono na Pojezierzu Litewskim, we wschodniej części Niziny Północnopodlaskiej, na Polesiu Zachodnim, w Kotlinie Sandomierskiej, w środkowej części Niziny Środkowomazowieckiej oraz na południu kraju od 30 do ponad 50 mm. W pozostałej części Polski opady odnotowano od 10 do 30 mm.

W pierwszej dekadzie sierpnia najniższe opady (poniżej 10 mm) notowano na Pojezierzu Lubuskim, w zachodniej i środkowej części Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, w północno-zachodniej i środkowej części Pojezierza Wielkopolskiego, w zachodniej i południowej części Pojezierza Południowopomorskiego. Natomiast najwyższe od 60 do 110 mm notowano na Nizinie Środkowomazowieckieji Południowopodlaskiej, na Wzniesieniach Południowomazowieckich, na wyżynach: Przedborskiej, Kieleckiej, Krakowsko-Częstochowskiej, Śląskiej, Woźnicko-Wieluńskiej, w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, w Niecce Nidziańskiej, w północno zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, w Sudetach, na Pogórzu Zachodniobeskidzkim i w Beskidach Zachodnich. W pozostałej części kraju opady odnotowano od 10 do 60 mm.

W drugiej dekadzie sierpnia najwyższe opady notowano w środkowej części Pobrzeża Koszalińskiego (powyżej 50 mm), natomiast najniższe (poniżej 10 mm) notowanow środkowej części Pobrzeża Gdańskiego, na Polesiu Wołyńskim, na Wyżynie Wołyńskiej, we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej i Roztocza, na Nizinie Śląskiej, na Przedgórzu Sudeckim, na Pojezierzach: Wielkopolskim, Lubuskim, w zachodniej i środkowej części Pojezierza Południowopomorskiego, w zachodniej części Wału Trzebnickiego, na Nizinach: Śląsko-Łużyckiej, Południowowielkopolskiej orazw zachodniej i środkowej części Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej.

W okresie sześciodekadowym 21 czerwiec – 20 sierpień br. na terenie kraju wystąpiło zmniejszenie deficytu wody dla roślin uprawnych (średnio o 20 mm) w stosunku do poprzedniego monitoringowanego okresu.

Zdecydowanie największe niedobory wody odnotowano w województwie pomorskim i wielkopolskim w których susza wystąpiła w 4 uprawach. Nieco mniejsza wystąpiła w woj. zachodniopomorskim i podkarpackim w których stwierdzono ją w 3 uprawach. Suszę stwierdzono także w województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim gdzie wystąpiła dla 2 upraw. W województwach: dolnośląskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podlaskim, śląskim, świętokrzyskim, opolskim, warmińsko-mazurskim suszy nie odnotowano.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych. Na stronie internetowej monitoringu suszy rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchnią z suszą

dla danego województwa, kraju. Porównując te informacje z danymi w poszczególnych okresach, wynika że są one zdecydowanie wyższe od wyników uzyskanychw poszczególnych okresach raportowania. Albowiem są one sumą ze wszystkich gmini powierzchni objętych suszą od początku monitorowania (21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw oznaczeniu wystąpienia suszy w kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Z poważaniem
Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Adrian Matczuk