Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W trzecim okresie raportowania tj. od 11 kwietnia do 10 czerwca 2023 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -110 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 40 mm w stosunku do poprzedniego okresu (1 IV-31 V).

Deficyt wody dla roślin uprawnych nadal wzrastał i występował w całym kraju. Największe niedobory wody notowano na terenach: Pojezierza Mazurskiego i Pomorskiego oraz na Kujawach od -180 do -209 mm. Duży deficyt wody notowano również na obszarze Polski środkowej od -150 do -179 mm. Nieco mniejszy deficyt wody od -50 do -149 mm występował na terenie leżącym na południe od w/w obszarów.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w trzecim okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie województw:

• Kujawsko-pomorskiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Wielkopolskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Pomorskiego,
• Podlaskiego,
• Łódzkiego,
• Lubuskiego,
• Mazowieckiego,
• Dolnośląskiego,
• Lubelskiego,
• Opolskiego,
• Świętokrzyskiego,
• Śląskiego.

Susza występowała w sześciu uprawach:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych,
• Drzew owocowych,
• Rzepaku i rzepiku.

W trzecim okresie raportowania od 11 kwietnia do 10 czerwca 2023 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1468 gminach (59,27% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 31,98 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 44,25% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 36,04 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 1363 gminach (55,03% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 33,31 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 36,34% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 31,94 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 1289 gminach (52,04% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 35,33 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 35,35 gruntów ornych kraju (zwiększenie o 32,1 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 1225 gminach (49,45% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 41,54 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 32,11 gruntów ornych kraju (zwiększenie o 31,28 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach rzepaku i rzepiku, notowano ją w 853 gminach (34,44% gmin Polski) na obszarze 9,5% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach drzew owocowych, notowano ją w 730 gminach (29,47% gmin Polski) na obszarze 6,6% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Tegoroczny kwiecień pod względem temperatury powietrza był przeciętny. Najniższą średnią temperaturę na terenie kraju notowano w północnej części Pojezierza Pomorskiego od 6 do 7°C. Natomiast w południowej części tego Pojezierza oraz na Pojezierzu Mazurskim, na Nizinie Śląskiej, Wielkopolskiej, na Roztoczu, na Pogórzu Karpackimi Przedgórzu Sudeckim, temperatura był wyższa i wynosiła 7-8°C. Na pozostałym obszarze Polski notowano od 8 do 10°C.

Temperatura tegorocznego maja w całym kraju była stosunkowo niska. W pierwszej dekadzie na wschodzie Polski notowano od 8 do 10°C a na zachodzie od 10 do 12°C.W drugiej dekadzie tego miesiąca było już cieplej od 10 do 12°C na południu kraju i od12 do 14°C na pozostałym obszarze Polski. Natomiast najcieplej było w trzeciej dekadzie. Na Kujawach, we wsch. części Pojezierza Wielkopolskiego, w północnej części Mazowsza, na Lubelszczyźnie i w Kotlinie Sandomierskiej notowano od 15 do 17°C.W pozostałej części kraju temperatura wynosiła od 12 do 15°C.

W pierwszej dekadzie czerwca najwyższą temperaturę powietrza notowano na Pojezierzu i Nizinie Wielkopolskiej, na Kujawach, na Nizinie Śląskiej oraz w północnej części Niziny Mazowieckiej od 16 do ponad 17°C. Najchłodniej było w północnych i południowych obszarach kraju od 13 do 15°C. Na pozostałym terytorium Polski temperatura wynosiła od 15 do 16°C.

Trzecią dekadę maja charakteryzowało bardzo duże usłonecznienie. W całej Polsce notowano ponad 100 godz. ze Słońcem, przy czym we wschodniej części Pobrzeża Słowińskiego oraz na Polesiu Lubelskim było tych godzin aż 150. W pierwszej dekadzie czerwca usłonecznienie było nieco mniejsze, najniższe notowano w południowej Polsce od 80 do 100 godzin. Natomiast w północnej części kraju liczba godzin ze Słońcem wynosiła od 100 do 140 godz.

Kwiecień pod względem opadowym na terenie kraju był bardzo zróżnicowany. Na północy Polski notowano opady od poniżej 10 do 20 mm, stanowiące poniżej 70 do 80% normy wieloletniej (1991-2020). Na południu kraju wynosiły od 30 do 50 mm, a przy granicy Polski od 60 do 80 mm, tj. od 100 do 170% normy. Natomiast na pozostałym terytorium kraju notowano opady od 20 do 30 mm (ok. 100% normy).

W pierwszej dekadzie maja opady atmosferyczne na terenie całego kraju były małe. Na północy Polski wynosiły poniżej 5 mm. Natomiast w Małopolsce oraz w północnej części Lubelszczyzny były już większe od 20 do 40 mm. Na pozostałym terytorium kraju notowano opady od 5 do 20 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca opady były już większe, wynosiły od 25 do 85 mm w południowo-wschodniej części terytorium Polski, a na pozostałym obszarze kraju notowano od 10 do 25 mm.

Szczególnie niskie opady notowano w trzeciej dekadzie maja oraz w pierwszej dekadzie czerwca. Na przeważającym obszarze Polski opady nie wystąpiły lub nie przekraczały 5 mm, tylko lokalnie na zachodzie kraju notowano ich wystąpienie od 5 do 10 mm (w trzeciej dekadzie maja) oraz od 5 do 100 mm na południu Polski (w pierwszej dekadzie czerwca).

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,1 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił wzrost deficytu wody zwłaszcza w północnej Polsce. Brak opadów, zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja oraz w pierwszej czerwca spowodował, że deficyt wody jest wyższy niż notowany w drugim raporcie. Niedobory wody dla roślin uprawnych zwiększają się. Stwierdzamy, że największe niedobory wody w tym okresie sześciodekadowym dla roślin uprawnych w północnej Polsce wynosiły od -180 do -209 mm. Duży deficyt wody notowane był również w centralnych obszarach kraju wynoszący od -150 do -179 mm.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Warunki pogodowe obecnej wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie, dużą prędkość wiatru oraz małe opady atmosferyczne sprawiły, że straty plonów z powodu deficytu wody wystąpiły w 14 województwach. Nie notowano tych strat w województwach: małopolskim oraz podkarpackim.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr Beata Murat, Adrian Matczuk