Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy(IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W drugim okresie raportowania tj. od 1 kwietnia do 31 maja 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, była ujemna, wynosiła -108 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zmniejszeniu o 16 mm.

Największe niedobory wody notowano na obszarze Wyżyny Lubelskiej, na Polesiu oraz na Nizinie Śląskiej od -170 do -189 mm. Duży deficyt wody wystąpił również na Nizinie Podlaskiej, Mazowieckiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej od -150 do -169 mm. Na dużym obszarze Polski niedobór wody wynosił od -120 do -149 mm. W północnych oraz w południowych obszarach kraju niedobory wody były najmniejsze od -50 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w drugim okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące straty w plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20%w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie wszystkich 16 województw:

Susza występowała w sześciu uprawach:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych,
• Drzew owocowych,
• Rzepaku i rzepiku.

W drugim okresie raportowania od 1 kwietnia do 31 maja 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1769 gminach (71,42% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 30,04 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 25,03% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 16,76 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach zbóż ozimych. W tych uprawach notowano ją w 1593 gminach (64,31% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 29,67 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 19,20% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 13,32 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach truskawek, notowano ją w 1394 gminach (56,28% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 28,67 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 17,12% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 12,8 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę notowano również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 972 gminach (39,24% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 37,18 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 10,37% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 10,2 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę notowano również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 285 gminach (11,51% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 1,52% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Suszę notowano również w uprawach rzepaku i rzepiku. Notowano ją w 7 gminach (0,28% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 31 maja opracowano dwa raporty dotyczące monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw. Poniżej przedstawiamy dane dotyczące suszy rolniczej o maksymalnym zasięgu dla tych dwóch okresów:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych.

Tabela 7. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 31 maj 2024 roku

Tabela 8. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 31 maj 2024 roku

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec - 31 maj 2024 roku

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec- 31 maj 2024 roku

Tegoroczny kwiecień pod względem temperatury powietrza był ciepły. Najwyższą temperaturę notowano w części południowej kraju od 11 do 12°C, a najniższą w części północnej od 7 do 9°C. Przy czym w stosunku do wielolecia część Polski zachodniej, północnej oraz północno-wschodniej była cieplejsza o 1,5-2,0°C a wschodnia oraz południowo wschodnia część kraju była cieplejsza od normy od 2 do 2,5°C.

W maju najchłodniej było w Polsce na obszarach górskich oraz na Pobrzeżu (poniżej 14°C). Na północ od gór i na południe od Pobrzeża notowano temperaturę od 14 do 16°C. Najwyższa temperaturę powietrza (16°C) wystąpiła na przeważającym obszarze kraju.

Kwiecień pod względem opadowym na terenie kraju był bardzo zróżnicowany. Największe opady notowano w północnej i południowej części kraju wynoszące od 40 do 70 mm (tj. 100-180% normy wieloletniej|). Na pozostałej części Polski opady były już mniejsze od 10 do 40 mm, stanowiące od 40 do 100% normy.

W maju najmniejsze opady, poniżej 15 mm, notowano na Mazowszu, Podlasiu, Polesiu Lubelskim oraz na Wyżynie Lubelskiej, zaś najwyższe powyżej 50 mm a nawet 100 mm wystąpiły na obszarach górskich, w północno-zachodniej oraz w zachodniej części kraju. Na pozostałym terytorium Polski opady odnotowano od 15 do 50 mm.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień. Natomiast w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił dalszy wzrost deficytu wody zwłaszcza we wschodniej Polsce. Brak opadów, zwłaszcza w maju spowodował, że deficyt wody jest wyższy niż notowany w pierwszym raporcie. Niedobory wody dla roślin uprawnych znacznie zwiększyły się na terenie całego kraju.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor

Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr inż. Tytus Berbeć, Adrian Matczuk