Communication report regarding the incidences of drought conditions in Poland

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W szóstym okresie raportowania tj. od 11 maja do 10 lipca 2023 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -160 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 18 mm w stosunku do poprzedniego okresu(1 V-30 VI).

Deficyt wody dla roślin uprawnych zwiększył się powodując, że niedobór wody występował w całym kraju. Największy deficyt wody notowano na terenie Pojezierza i Pobrzeża Kaszubskiego, Pojezierza Południowo pomorskiego, Równiny Słupskiej Wysoczyzny Damnickiej, Żuław oraz na Pojezierzu Wielkopolskim i Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim od -230 do -259 mm. Bardzo duży niedobór wody notowano również na Pojezierzu Pomorskim, Wielkopolskim oraz na Nizinie Wielkopolskiej i w zachodniej części Niziny Mazowieckiej od -200 do -229 mm. Tylko nieco mniejszy deficyt wody notowano na południe i wschód od tego obszaru od -120 do -199 mm. Na pozostałym obszarze kraju niedobór wody wynosił od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w szóstym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie wszystkich województw:

• Kujawsko-pomorskiego,
• Lubuskiego,
• Łódzkiego,
• Warmińsko-mazurskiego,
• Wielkopolskiego,
• Zachodniopomorskiego,
• Mazowieckiego,
• Pomorskiego,
• Podlaskiego,
• Dolnośląskiego,
• Opolskiego,
• Lubelskiego,
• Śląskiego,
• Świętokrzyskiego,
• Małopolskiego,
• Podkarpackiego.

Susza występowała we wszystkich monitorowanych uprawach:

• Rzepaku i rzepiku,
• Zbóż jarych,
• Krzewów owocowych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Roślin strączkowych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu,
• Drzew owocowych,
• Chmielu,
• Ziemniaka,
• Buraka cukrowego.

W szóstym okresie raportowania od 11 maja do 10 lipca 2023 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw rzepaku i rzepiku. Suszę w tych uprawach notowano w 2056 gminach (83,0% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 21,6 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 56,53% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 14,64 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach zbóż jarych. W tych uprawach notowano ją w 1703 gminach (68,75% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 7,3 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 50,65% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 3,45 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 1683 gminach (67,95% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 9,77 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 50,04% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 6,77 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach kukurydzy na ziarno, notowano ją w 1650 gminach (66,61% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 15,22 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 40,83% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 11,54 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach kukurydzy na kiszonkę, notowano ją w 1650 gminach (66,61% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 15,22 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 40,83% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 11,54 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach roślin strączkowych, notowano ją w 1566 gminach (63,22% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 11,83 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 43,09% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 8,13 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 1545 gminach (62,37% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 7,18 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 40,22% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 2,95 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano także w uprawach truskawek. Notowano ją w 1382 gminach (55,79% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 5,49 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 34,66% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,55 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach warzyw gruntowych, notowano ją w 1286 gminach (51,92% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 11,83 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 28,79% gruntów ornych kraju ( zwiększenie o 10,9 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach tytoniu, notowano ją w 1271 gminach (51,31% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 11,22 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 32,77% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 10,79 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach tytoniu w województwach przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach tytoniu

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach drzew owocowych. W tych uprawach notowano ją w 1150 gminach (46,43% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 6,34 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 20,72% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 5,17 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach chmielu. Notowano ją w 787 gminach (31,77% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 23,13 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 7,96% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 7,04 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach chmielu w województwach przedstawia tab. 12.

Tabela 12. Zasięg suszy w uprawach chmielu

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano także w uprawach ziemniaka. Notowano ją w 614 gminach (24,79% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 20,71 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 4,14% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 3,78 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 13.

Tabela 13. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach buraka cukrowego. Notowano ją w 250 gminach (10,09% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 8,88 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 2,02% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 1,74 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 14.

Tabela 14. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego

Temperatura tegorocznego maja w całym kraju była stosunkowo niska. Na przeważającym obszarze kraju notowano od 12 do 13°C, natomiast w północnej i południowej części Polski wynosiła od 10 do 12°C (na tym obszarze było zimniej od warunków wieloletnich od 0,5 do 1,0°C).

W pierwszej, drugiej i trzeciej dekadzie czerwca najwyższą temperaturę powietrza notowano na Pojezierzu i Nizinie Wielkopolskiej, na Kujawach, na Nizinie Śląskiej od 16 do ponad 17°C (w pierwszej dekadzie) oraz od 20 do 22°C (w drugiej i trzeciej dekadzie). Najchłodniej było w północnych i południowych obszarach kraju od 13 do 15°C (w pierwszej dekadzie), od 14 do 16°C (w drugiej) oraz od 12 do 17°C (w trzeciej dekadzie). Na pozostałym terytorium Polski temperatura wynosiła od 15 do 16°C (w pierwszej dekadzie) oraz od 16 do 20°C (w drugiej) oraz od 17 do 20°C ( w trzeciej dekadzie).

W pierwszej dekadzie lipca najniższą temperaturę notowano na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim oraz na Pogórzu Karpackim i Przedgórzu Sudeckim od 15 do 19°C. Najwyższą temperaturę powyżej 19 °C notowano na pozostałym obszarze kraju.

Trzecią dekadę maja charakteryzowało bardzo duże usłonecznienie. W całej Polsce notowano ponad 100 godz. ze Słońcem, przy czym we wschodniej części Pobrzeża Słowińskiego oraz na Polesiu Lubelskim było tych godzin aż 150.

W czerwcu usłonecznienie było już nieco mniejsze. Najniższe notowano w południowej Polsce od 80 do 100 godzin (w pierwszej dekadzie), na wschodnich i zachodnich obszarach od 40 do 70 godz. (w drugiej dekadzie) oraz w wielu rejonach kraju od 70 do 80 godz. (w trzeciej dekadzie). Natomiast w północnej części kraju liczba godzin ze Słońcem wynosiła od 100 do 140 godz. (w pierwszej dekadzie) od 100 do 125 godz. (w drugiej dekadzie) oraz od 100 do 110 godz. w trzeciej dekadzie tego miesiąca.

W pierwszej dekadzie lipca liczba godzin ze Słońcem wynosiła powyżej 100 godzin w Lubelskiem oraz w południowo zachodniej Polsce. Poniżej tej wartości usłonecznienie było notowane na pozostałym obszarze kraju.

W północno-zachodniej Polsce opady atmosferyczne w maju były małe od poniżej 5 do 50 mm. Natomiast południowo-wschodniej części kraju były już większe od 50 do 110 mm. Na przeważającym obszarze Polski były niższe od normy od 30 do 100% w stosunku do wielolecia a na północy kraju nawet od poniżej 20 do 30% normy.

Szczególnie niskie opady notowano w trzeciej dekadzie maja, w pierwszej oraz drugiej dekadzie czerwca. Na przeważającym obszarze Polski opady nie wystąpiły lub nie przekraczały 5 mm. Tylko lokalnie na zachodzie kraju notowano ich wystąpienie od 5 do 10 mm (w trzeciej dekadzie maja), od 5 do 100 mm na południu Polski (w pierwszej dekadzie czerwca) oraz we wschodnich i północnych rejonach w trzeciej dekadzie czerwca.

W pierwszej dekadzie lipca na przeważającym obszarze Polski opady nie wystąpiły lub nie przekraczały 10 mm. Tylko lokalnie na północy kraju notowano ich wystąpienie od 10 do 15 mm, oraz od 10 do 50 mm na południu Polski.

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,1 mm/dzień w czwartym do 3,5 mm/dzień, w piątym do 3,7 mm/dzień a w szóstym do 4,0 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił dalszy wzrost deficytu wody zwłaszcza w północnej Polsce. Brak opadów, zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja oraz w pierwszej czerwca spowodował, że deficyt wody jest wyższy niż notowany w czwartym raporcie. Niedobory wody dla roślin uprawnych zwiększają się. Stwierdzamy, że największe niedobory wody w tym okresie sześciodekadowym dla roślin uprawnych w północnej i centralnej Polsce wynosiły od -200 do -259 mm.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie, dużą prędkość wiatru oraz bardzo małe opady atmosferyczne sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody dla roślin uprawnych, powodujący straty plonów wynoszące przynajmniej 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w latach o przeciętnych warunkach pogodowych. Suszę notowano we wszystkich województwach. W szóstym raporcie monitoringu suszy wystąpił wzrost powierzchni z suszą rolniczą w trzynastu uprawach, natomiast w jednej uprawie odnotowano jej zmniejszenie.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 10 lipca opracowano sześć raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Rzepaku i rzepiku,
• Zbóż jarych,
• Krzewów owocowych,
• Zbóż ozimych,
• Kukurydzy na ziarno,
• Kukurydzy na kiszonkę,
• Roślin strączkowych,
• Truskawek,
• Warzyw gruntowych,
• Tytoniu,
• Drzew owocowych,
• Chmielu,
• Ziemniaka,
• Buraka cukrowego.

Występowanie suszy rolniczej w monitorowanych uprawach w okresie od 21 marca do 10 lipca 2023 roku prezentujemy w tabelach 15-29.

Tabela 15. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 16. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 17. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 18. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 10 lipiec 2023 roku

Tabela 19. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na ziarno21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 20. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach kukurydzy na kiszonkę21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 21. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach roślin strączkowych21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 22. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 23. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach warzyw gruntowych21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 24. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach tytoniu21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 25. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 26. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach chmielu 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 27. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach ziemniaka 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Tabela 28. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach buraka cukrowego 21 marzec - 10 lipiec 2023 roku

Wystąpienie strat spowodowanych przez suszę rolniczą w kraju dla okresu 21.03 – 10.07 2023 roku przedstawia tabela 29.

Tabela 29. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03 - 10.07.2023 r.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr Beata Murat, Adrian Matczuk