Communication report regarding the incidences of drought conditions in Poland

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy(IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W trzecim okresie raportowania tj. od 11 kwietnia do 10 czerwca 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -93 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zmniejszeniu o 15 mm.

Największe niedobory wody notowano w północnej części Wyżyny Lubelskiej, na Polesiu i w zachodniej części Niziny Wielkopolskiej, północnej części Niziny Podlaskiej oraz na zachodniej części Niziny Mazowieckiej od -170 do -189 mm. Duży deficyt wody wystąpił również na Nizinie Podlaskiej, Mazowieckiej, Pojezierzu Mazurskim, na Kaszubach, Żuławach, Nizinie Śląskiej oraz na Wyżynie Lubelskiej od -150 do -169 mm. Na dużym obszarze Polski niedobór wody wynosił od -120 do -149 mm. W północno-zachodniej części oraz w południowych obszarach kraju niedobory wody były najmniejsze od -50 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w trzecim okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące straty w plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20%w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie 15 województw: Kujawsko-pomorskiego, Warmińsko-mazurskiego, Pomorskiego, Lubuskiego, Łódzkiego, Podlaskiego, Lubelskiego, Wielkopolskiego, Dolnośląskiego, Opolskiego, Zachodniopomorskiego, Podkarpackiego, Świętokrzyskiego, Śląskiego

Susza występowała w sześciu uprawach:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych,
• Rzepaku i rzepiku,
• Drzew owocowych.

W trzecim okresie raportowania od 11 kwietnia do 10 czerwca 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1461 gminach (58,98% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 12,44 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 15,56% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 9,47 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach zbóż ozimych. W tych uprawach notowano ją w 1256 gminach (50,71% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 13,6 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 9,50% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 9,7 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach truskawek, notowano ją w 1036 gminach (41,82% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 14,46 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 6,78% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 10,34 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę notowano również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 869 gminach (35,08% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 4,16 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 4,74% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 5,63 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę notowano również w uprawach rzepaku i rzepiku. Notowano ją w 58 gminach (2,34% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 2,06 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,17% gruntów ornych kraju, nastąpiło zwiększenie o 0,16 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Suszę notowano również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 13 gminach (0,52% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 10,99 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,03% gruntów ornych kraju, nastąpiło zmniejszenie o 1,49 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 10 czerwca opracowano trzy raporty dotyczące monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych,
• Drzew owocowych,
• Rzepaku i rzepiku.

Maksymalny zasięg suszy rolniczej dla poszczególnych upraw przedstawiają tabele 7-12.

Tabela 7. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec- 10 czerwiec 2024 roku

Tabela 8. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec- 10 czerwiec 2024 roku

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec - 10 czerwiec 2024 roku

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec- 10 czerwiec 2024 roku

Tabela 11. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach drzew owocowych 21 marzec- 10 czerwiec 2024 roku

Tabela 12. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach rzepaku i rzepiku 21 marzec- 10 czerwiec 2024 roku

Tegoroczny kwiecień pod względem temperatury powietrza był ciepły. Najwyższą temperaturę notowano w części południowej kraju od 11 do 12°C, a najniższą w części północnej od 7 do 9°C. Przy czym w stosunku do wielolecia część Polski zachodniej, północnej oraz północno-wschodniej była cieplejsza o 1,5-2,0°C a wschodnia oraz południowo wschodnia część kraju była cieplejsza od normy od 2 do 2,5°C.

W maju najchłodniej było w Polsce na obszarach górskich oraz na Pobrzeżu (poniżej 14°C). Na północ od gór i na południe od Pobrzeża notowano temperaturę od 14 do 16°C. Najwyższa temperaturę powietrza (16°C) wystąpiła na przeważającym obszarze kraju. Miesiąc ten był ciepły z temperaturą wyższą od 2 do 4°C od normy wieloletniej.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce od 17 do 19°C. Natomiast najchłodniej w części północno-zachodniej od 14 do 16°C. Na pozostałym terytorium kraju notowano od 16 do 17°C.

Kwiecień pod względem opadowym na terenie kraju był bardzo zróżnicowany. Największe opady notowano w północnej i południowej części kraju wynoszące od 40 do 70 mm (tj. 100-180% normy wieloletniej). Na pozostałej części Polski opady były już mniejsze od 10 do 40 mm, stanowiące od 40 do 100% normy.

W maju najmniejsze opady, poniżej 15 mm, notowano na Mazowszu, Podlasiu, Polesiu Lubelskim oraz na Wyżynie Lubelskiej, stanowiły na tych terenach od 10 do 30% normy wieloletniej. Natomiast najwyższe opady, powyżej 50 mm a nawet 100 mm wystąpiły na obszarach górskich, w północno-zachodniej oraz w zachodniej części kraju, stanowiące od 90 do 120% normy. Na pozostałym terytorium Polski opady odnotowano od 15 do 50 mm, które stanowiły od 30 do 90% normy wieloletniej.

W pierwszej dekadzie czerwca najwyższe opady atmosferyczne powyżej 50 mm a nawet 100 mm wystąpiły w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast najniższe w części północno-zachodniej kraju a także na Warmii, Kaszubach oraz w zachodniej części Niziny Śląskiej od poniżej 5 do 15 mm. Na pozostałym terytorium kraju opady notowano od 15 do 50 mm.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotranspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień. Natomiast w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień a w trzecim do 3,1 mm/dzień. Wystąpienie dużych opadóww trzeciej dekadzie maja oraz w pierwszej czerwca, przy małym wzroście ewapotranspiracji spowodował, że deficyt wody jest znacznie niższy niż notowanyw drugim raporcie. Niedobory wody dla większości roślin uprawnych znacznie zmniejszyły się na terenie całego kraju, jedynie w przypadku rzepaku i rzepiku wzrosła powierzchnia objęta suszą.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajnyw monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor

Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Anna Jędrejek, Mgr Małgorzata Kozak, Mgr Tomasz Jóźwicki, Mgr inż. Tytus Berbeć, Adrian Matczuk